Wat is diëtotherapie?

Laatste bijwerking : 2021.11.19

Diaita (Δίαιτας), de bewuste levensstijl (Hippocrates)

Diéta, la bonne manière de vivre (Ambroise Paré)

Dieet of leefwijze

In de eeuwen voordat er sprake was van EBM (Evidence Based Medicine) gold :

"Laat je voeding je medicijn zijn, en je medicijn je voeding" (Hippocrates),

gebaseerd op ervaringen en theorieën van de geneeskrachtige werking van voeding. Het denken over voeding als bron van gezondheid, lichamelijk en geestelijk, biedt voor ieder talloze mogelijkheden. Zoals : je gezondheid wordt je eigen verantwoordelijkheid.

Nutritie (of dieetleer) is vooral gebaseerd op het belang van de aanvoer via de voeding van macronutriënten zoals vetten, eiwitten en suikers. Zij beperkt zich dikwijls tot een simplistische benadering : eet je teveel, verminder dan de aanvoer van calorierijk voedsel ; heb je teveel cholesterol, verminder dan de consumptie van vetten ; lijd je aan diabetes, vermijd dan alle suikers. Nutritie is de leer die zegt dat niet de voeding maar de voedingsstof het belangrijkste is. Dat je geen steak maar een portie ijzer eet, en geen broccoli maar antioxidantia. Nutritie ziet over het hoofd dat voeding een systeem is, waar de som meer is dan de delen. En het deelt eten in goede en slechte voedingsstoffen. Zo worden koolhydraten of vet een gif, terwijl ze essentieel zijn voor het organisme.

Nutritherapie, tegenover nutritie, werkt met het geheel van eigenschappen van voedingsbestanddelen in voedingsmiddelen en met voedingssupplementen voor het behoud van de gezondheid van elk individu en voor een grotere impact van een medische behandeling bij ziekte. Het binnenkrijgen van de juiste voeding in de juiste hoeveelheid is daarbij een absolute basisvoorwaarde om optimaal gezond te zijn.

Het is belangrijk dat zoveel mogelijk voedingsstoffen uit de voeding worden opgenomen. Pas als dat niet mogelijk is of als tekorten werden bewezen zijn supplementen nodig. De kracht van de nutritherapie bestaat erin dat zij aanzet de eigen gezondheid in handen te nemen door te kiezen voor de juiste voeding, eventueel aangevuld met vitaminen- of mineralensupplementen (vooral de natuurlijke vormen, liefst onder vorm van voedingsconcentraten (wholefood-complexen)), en pas in laatste instantie gebruik te maken van farmaca.

De nutritherapie is gestoeld op het begrijpen van de biochemische mechanismen in het organisme, van de biodisponibiliteit, van de verenigbaarheid (compatibiliteit) en van de synergische werking van micronutriënten. Haar eerste objectief behelst het optimaliseren van de functies van de cellen, weefsels en organen, met als doel de gezondheid van de patiënt. Zonder empirisch te zijn gebruikt de nutritherapie de elementaire kennis van de humane fysiologie en biochemie en veel recente klinische studies bewijzen dat tal van deze concepten met succes de criteria van "evidence based medicine" (EBM) doorstaan.

Hiervoor maakt de nutritherapie deel uit van een gezondheidsbegeleiding naast andere parameters : samen vormen zij de diëtotherapie.

Diëtotherapie maakt deel uit van een globale aanpak van de gezondheid : nutritherapie kan enkel volledig werkzaam zijn als zij wordt gebruikt in harmonie met de andere elementen die het evenwicht bepalen van het organisme : de zuurstoftoevoer en -opname (voldoende beweging, correcte ademhaling), een aangepaste aanvoer van energetische substraten (via een voeding zonder ontberingen noch frustraties), de eliminatie (ontgifting) en het welzijn (de capaciteit in harmonie te leven met zichzelf en zijn omgeving). Voeding alleen is immers niet alles. Spelen er conflicten, trauma's, werkstress... dan kunnen deze meer impact hebben dan een fastfoodburger of die foute margarine. Stop je dat diep weg dan kan het organisme jaar na jaar verzwakken en zich uiten in meerdere ziekten en chronische aandoeningen.

Diëtotherapie als levenskunst : levenswijze, kennis en zelfkennis voor een bewuste levensstijl.

Diëtotherapie staat dus voor het geheel aan "natuurlijke middelen" waarover de mens beschikt voor het bewaren of herwinnen van zijn gezondheid. Met respect en hygiëne op alle vlakken : fysische hygiëne, werkhygiëne, mentale hygiëne, slaaphygiëne, lichaamshygiëne, voedingshygiëne...

Maar zo functioneert onze moderne geneeskunde niet. "Ik denk, dus ik ben" schreef Descartes in 1641 en daarmee raakte de rede, het woord, de analyse, steeds meer verheven boven het gevoel, de emotie. Nu zitten we ermee. Met EBM hebben we alles gedaan om alle subjectiviteit te weren, zowel bij de patiënt als bij de arts, dankzij het "dubbel blind". We vergeten naar ons gevoel naar de taal van ons lichaam te luisteren. Dat moeten we terug leren. Een integrale "holistische" benadering dringt zich op. Daarbij moet rekening gehouden worden met heel wat parameters met in de centrale rol niet meer de gezondheidswerker maar de patiënt (patient-centered approach). Want tenslotte is hij betrokken partij : hij zal moeten overtuigd worden meer of beter te bewegen, te ademen, te eten, te leven.

Een onevenwicht van een van deze parameters beïnvloedt onvermijdelijk het geheel : daarom wil de diëtotherapie niet moraliserend zijn, maar ze pleit voor responsabilisering ten aanzien van het behoud of de versterking van het "gezondheidskapitaal".

Nutritie gaat dikwijls gepaard met voedingsrestricties, wat op zijn beurt leidt tot frustraties ; diëtotherapie echter kiest eerder voor een positieve aanpak en maakt duidelijk wat de voordelen zijn van een aangepaste voeding die de nodige energetische elementen bevat, die de weerstand tegen ziekten versterkt, die de groei van het kind of de ontwikkeling van de hersenen bij de foetus optimaliseert.

Vandaag zijn de redenen waarom een patiënt een arts of een andere gezondheidswerker opzoekt dikwijls vergezeld van vage klachten, zoals vermoeidheid, vage pijnen, maagdarm problemen, stress, depressieve stemming. Dikwijls zijn er de symptomen zonder dat een echte diagnose van een ziekte bij de patiënt kan worden gesteld, laat staan het voorschrijven van een gepaste en doelmatige behandeling. Het duidelijk stellen, door de nutritionele benadering, van functionele stoornissen van het maag-darmkanaal, zoals slechte vertering, malabsorptie, stoornissen thv de darmwand, intestinale dysbiose, ontgiftingsproblemen... verschaffen de mogelijkheid nutritionele correcties door te voeren die de optimale gezondheidstoestand van de patiënt kunnen herstellen.

De diëtotherapeutische benadering is een gezondheidsverzorgend en -herstellend systeem (dus preventief en curatief), waarbij uitsluitend wordt gebruikt gemaakt van lichaamseigen stoffen, voornamelijk voedingsstoffen, om de biologische processen (waaronder die van de afweer) te versterken en te balanceren. Het organisme is aan deze stoffen gewoon, herkent ze onmiddellijk en past ze in in uiterst ingewikkelde processen. Zonder schadelijke neveneffecten. De gebruikte dosissen zijn aangepast aan de leeftijd en de gezondheidstoestand van de patiënt.

Diëtotherapie houdt zich ook bezig met de activiteit van de mitochondria, de energiecentrales van het organisme, met de zuurstofverdeling, met de ademhaling, met het spiergebruik... Zij houdt rekening met de individuele metabole verschillen die kunnen optreden door een genetisch polymorfisme.

Diëtotherapie houdt zich dus bezig met de realiteit op het terrein, die niet altijd te vatten valt binnen de EBM, omdat wetenschappers geen realiteit creëren, zij trachten met alle kennis die ze vergaard hebben (bewezen feiten) de realiteit zo accuraat mogelijk te "beschrijven". En deze beschrijving kan nooit compleet zijn, het is altijd mogelijk dat nog enkele puzzelstukjes ontbreken die de gebruikte analyse grondig in de war kunnen sturen (zie ook : "Voorkomen").

Er bestaat verwarring rond de termen wetenschap, exacte wetenschappen en wetenschappelijke methode. Er bestaat geen nauw verband tussen deze 3 begrippen.

1. - "wetenschap" staat voor het geheel aan kennis, reëel of vals.
  - "exacte wetenschappen" betreffen domeinen waarin de mens kennis heeft verworven die door observatie of reproductie van resultaten werd bevestigd. Dit is het geval voor de wetten van de fysica en de chemie. De geneeskunde bevat stukken exacte wetenschap.
  - "wetenschappelijke methode" verwijst naar het proces waarmee de mens kennis vergaart over de manier waarop de wereld rondom ons is georganiseerd en functioneert. Feiten zijn dan onweerlegbaar. Op basis van hetgeen hij observeert in de natuur, formuleert de mens hypothesen, en later theorieën, die toelaten het geobserveerde te controleren en te herproduceren.

Gezondheidszorg is geen exacte wetenschap, omdat ze te maken heeft met relaties en emoties, met economische, ecologische, sociale en culturele contexten, met zingeving. Al deze factoren beïnvloeden elkaar.

Tal van studies bewijzen het nut van niet-farmacologische maatregelen bij bv. de preventie van hart- en vaataandoeningen.

Sommigen werpen op dat het dan geen gerandomiseerde, gecontroleerde studie zijn en dus geen Evidence-Based Medicine. Men kan echter moeilijk het effect van meerdere aspecten van de levenswijze op bv. de incidentie van myocardinfarct gaan evalueren in een gerandomiseerde studie, omdat daar een groot aantal proefpersonen voor nodig is. Zo’n studie zou zeer duur zijn en roept ook ethische vragen op. Een dubbelblinde studie is sowieso onmogelijk. Voorts zou er waarschijnlijk een belangrijke cross-over plaatsvinden, en dan hebben we het nog niet over de naar verwachting slechte therapietrouw. Zijn dat voldoende redenen om die resultaten te verwerpen? Volgens D. Mozaffarian moet Evidence-Based Medicine alle vormen van wetenschappelijk bewijsmateriaal integreren, rekening houdend met hun sterke en zwakke punten .

Diëtotherapie verschaft de mogelijkheid aan de bestaande medische en therapeutische technieken beter in te werken en zo de functies in het organisme te optimaliseren. Diëtotherapie hoort dus zowel bij een preventieve als bij een curatieve manier van "handelen".

Maar iemand die zijn "gezondheidskapitaal" wil bewaren of optimaliseren moet beseffen dat hijzelf verantwoordelijk is voor zijn gezondheid en dat de medische en politieke medespelers alleen maar instrumenten zijn die oplossingen en werkinstrumenten voorstellen. Voorstellen die kunnen helpen de beste behandeling te kiezen door beter te informeren, alternatieven voor te stellen, het gebruik van farmaca te verminderen en eventueel af te bouwen indien gewenst.

Hij kan dat echter niet alleen, hij moet hulp krijgen van professionele zorgverstrekkers die over voldoende technische capaciteiten en kennis beschikken zoals artsen, apothekers en diëtisten, in samenwerking met andere gezondheidswerkers zoals kinesitherapeuten, fysiotherapeuten, psychotherapeuten...

Sedert de Oudheid tot heden, gelden voor goede therapeuten de volgende 5 Latijnse richtregels :

1. Primum non nocere : in de eerste plaats niet schaden. Een therapeut zal steeds zoeken naar de beste oplossing voor zijn patiënt en zijn aandoening waaronder, indien nodig, het doorverwijzen naar een arts.
2. Vis medicatrix naturae : de natuur kan genezen op eigen kracht. Het lichaam van de patiënt bezit alles om zichzelf te genezen. De therapeut moet enkel het proces van zelfgenezing helpen en ondersteunen.
3. Tolle causam : neem de oorzaak weg. Enkel door het behandelen van de echte oorzaak (misschien een omgevingsfactor) heeft de behandeling een grotere kans op slagen.
4. Deinde purgare : ontgiften en reinigen. Om de vitale energie terug te winnen moeten zowel het lichaam als de geest ontlasten.
5. Docere : aanleren. Een therapeut is een gids die de zieke begeleidt op de weg naar zijn genezing.

Want de mens leert leven. Eenmaal geboren duurt het jaren eer we onszelf kunnen redden. Maar dat heeft ook zijn voordelen : terwijl andere soorten genetisch voorbereid zijn op een bepaald leven in één bepaalde omgeving, is de mens genetisch uitgerust om te leren zich aan te passen aan verschillende omgevingen. Leren om beter om te gaan met zijn omgeving. Hiervoor ontwikkelde de mens talen, als instrument, en manieren om informatie door te geven (van tamtam tot Wifi) en op te slaan (het schrift ---> USB).

In 't kort, de doelstellingen :

- optimaliseren van het geheel aan fysiologische functies
- verhinderen van de uitputting van de functionele reserves aan nutriënten
- vertragen van de ontwikkeling van ziekten die verband houden met het verouderen
- vermijden van ziekten door tekorten of overmaat aan nutriënten
- ondersteunen van een medicamenteuze behandeling op het gebied van werkzaamheid, veiligheid en gewenste effecten
- maximaliseren van het globaal potentieel van het organisme, zowel op fysisch als op intellectueel vlak

Diëtotherapie is geen pseudowetenschap maar grenswetenschap ("fringe science"). Grenswetenschap is in wezen wetenschap, wetenschap in wording. Pseudowetenschap is dat niet. Grenswetenschap wordt vaak omschreven als een erkend wetenschappelijk domein dat niet noodzakelijk de gevestigde theorieën volgt. Het is een set opvattingen die binnen de gevestigde wetenschap soms de status hebben van vergezocht, vaak omdat er niet voldoende wetenschappelijk onderzoek naar is verricht, maar dat echte wetenschap kan worden, of niet.

In ieder geval omvatten de grondregels van de diëtotherapeutische benadering meerdere aanbevelingen op gebied van voeding, beweging en levensstijl die individueel wetenschappelijk werden onderschreven. De diëtotherapie kan daarom zeker beschouwd worden als een volwaardige en potentieel werkzame aanvulling van de normale medische zorgen.