Oxidatieve interacties met lipiden

 

          Laatste bijwerking : 2021.11.19

 

De oxidatie van vetten wordt beïnvloed door de aanwezigheid van niet-lipiden :

 

In aanwezigheid van andere componenten (proteïnen, pro-oxidanten, antioxidanten...) kunnen oxidatiereacties beëindigd worden door reacties met andere stoffen. Die kunnen dan de oxidatiesnelheid beïnvloeden.

 

1. • Vrije amine-groepen in aminozuren, amines, fosfatidyletanolamine kunnen reageren met de aldehyde en carbonylfuncties  (aldehyde : R - CH = O, carbonyl : 2 x R - C = O) van de producten ontstaan bij de peroxidatie van lipiden. Dit resulteert in bruine pigmentvorming of Maillard reactie door glycatie.

 

1. • Hydroperoxiden gevormd door lipidperoxidatie (R-OOH) kunnen de nutritieve waarde van proteïnen beschadigen door oxidatie van de S-houdende proteïnen, door vrije radicalen-reacties met proteïnen of door vorming van Schiff-basen.

 

1. • Vrije koolhydraten kunnen de oxidatiesnelheid van lipiden doen stijgen in emulsies.

 

1. • Oxidatie van lipiden in de voeding is een dynamisch, geschakeerde serie van oxidaties, waarvan de oxidatiekinetiek onmogelijk accuraat kan beschreven worden.

 

1. • Volgende factoren beïnvloeden de oxidatiesnelheid van lipiden :

 

1. 1. • vetzuursamenstelling :

 

1. 1. 1. • aantal, plaats, geometrie van de dubbele bindingen : hoe meer dubbele bindingen hoe gevoeliger aan oxidatie (AA (4 dubbele bindingen) : heel snelle oxidatie, oleïnezuur (1 dubbele binding) : 40 x trager)

         • • olijfolie oxideert dus heel traag.

 

1. 1. 1. • cis-configuraties (CLA) zijn gevoeliger voor oxidatie dan trans-isomeren en geconjugeerde dubbele bindingen (CLA) zijn reactiever dan niet geconjugeerde (cLA)... (natuurlijke trans-isomeren zijn minder schadelijk dan industriële).

 

1. 1. 1. • transvetzuren worden geassocieerd met hartziekten, prostaatklachten, obesitas, onderdrukking van het immuunsysteem, abnormale spermaproductie en verlaagde testosteron bij de man, lagere kwaliteit en volume van moedermelk, laag geboortegewicht en deficiënties van EVZ.

 

1. 1. 1. • auto-oxidatie van verzadigde vetzuren gaat heel traag : zij blijven bij kamer temperatuur praktisch onveranderd tegenover onverzadigde VZ die snel ranzig worden (door = bindingen).

         • • opgelet : bij hoge temperaturen ondergaan verzadigde vetzuren significante oxidaties.

 

1. 1. • vrije vetzuren oxideren gemakkelijker dan de veresterde vorm met glycerol (TAG).

 

1. 1. • de oxidatiesnelheid is afhankelijk van de zuurstofconcentratie : zuurstof lost 8 à 9 x beter op in de fosfolipiden van de celmembraan dan in ander weefsel (zie ook zuurstofmagneten) : VR pathologie.

 

1. 1. • temp, straling (UV, gamma...) verhogen de oxidatiesnelheid.

 

1. 1. • het in emulsie brengen van vetten vertraagt hun oxidatie.

 

1. 1. • overgangsmetalen (Co, Cu, Fe, Mn, Ni) zijn effectieve pro-oxidanten, zelfs in spoorconcentraties (< 0.0 ppm) : sporen van deze elementen in vetten zijn meestal aanwezig in de voeding (uit de bodem, maar ook via de bewerkingsapparatuur) en katalyseren de oxidatie van vetzuren.

 

 

 Lipidenperoxidaties in de celmembranen door zuurstofmetabolieten kunnen de influx/efflux zodanig verstoren dat deze omkeert. Hierdoor worden de celfuncties ernstig verstoord : transport door de celmembraan, Na/K ATP ase pompsystemen.

 

 

 Lipidperoxidatie in het organisme ontstaat door auto-oxidatie van de MOVZ door zuurstof, in het bijzonder in de cel- en organelmembranen. Dit veroorzaakt de vorming van Malonaldehyde (MDA). Dit MDA is een maat voor de lipidperoxidatie en dus van de verstoring van de biologische membranen. Ook is het MDA toxisch, kan het cross-linking veroorzaken, polymeriseren met andere moleculen in het organisme, dus ook met afbraakproducten. MDA vormt ook onoplosbare pigmenten zoals ouderdomsvlekken en cataract (lipofuscine).

 

Praktisch :          

 

Welke plantaardige olie gebruiken ?

 

Bakoliën :

1. • beste zijn walnoot-, canola (koolraap)- en olijfolie : bestaan hoofdzakelijk uit oleïnezuur, een mono-onverzadigd vertzuur type omega9, waardoor (natuurlijk binnen bepaalde grenzen) :

   • • beter bestand tegen verhitten

     • licht en lucht bestendig

     • olijfolie zou ook een beschermende werking tegen oxidatieve stress bezitten (zorgt voor lagere lipidenperoxidatie in het organisme ---> positief tegen hart- en vaatziekten)

     • gehydrogeneerde oliën (margarines) verhogen de LDL en verlagen de HDL : gebruik of wat boter of olijfolie ipv margarine

 

 

Geneeskundige oliën :

1. • medicinale oliën onderscheiden zich van bakoliën door de aanwezigheid van linolzuur (LA, omega6) gamma linoleenzuur (GLA, omega6, vooral in teunisbloem, bernagie, zwartbessenzaad) en alfalinoleenzuur (omega3, lijnzaad).

   • deze oliën zijn poly-onverzadigd, dus :

   • • niet temperatuurbestendig

     • oxidatiegevoelig bij blootstelling aan lucht (ranzig)

     • onstabiel bij blootstelling aan licht

     • MOVZ en EVZ zijn gevoelig aan lipidenperoxidatie (zie hoger)

   • zij kunnen dus niet gebruikt worden om te verhitten, maar zijn eerste keus oliën om koud gebruikt te worden in de voeding en de geneeskunde. Lijnzaadolie is het rijkst aan omega3 VZ (te verkiezen want reeds omega6 genoeg in de voeding).

 

 

De manier van persen en bewaren (fles) is een kwaliteitsfactor.

 

Aan lijnzaadolie wordt meestal vit E toegevoegd om de oxidatie in de fles tegen te gaan.

 

 

Neutralisatie in het organisme van lipidperoxiden :

 

1. • op een natuurlijke wijze, met enzymen : catalase, peroxidase, SOD...

   • via de voeding, met antioxidantia (vrije radicalen vangers) zoals vitamine E, bèta-caroteen...

 

Zie ook : "Oxidatieve stress".

 

          

 

 

De lezer dient steeds in acht te houden dat de beschreven curatieve eigenschappen in geen enkel geval het medisch advies vervangen, welke steeds onmisbaar is bij het stellen van een diagnose en bij bepaling van de ernst van de aandoening. Wel wordt de gebruiker gestimuleerd beslissingen met betrekking tot zijn gezondheid te nemen, op basis van eigen research, steeds in samenspraak met een professionele gezondheidswerker.

 

In alle gevallen valt het gebruik van dit programma enkel onder de controle, het beheer, de risico's en de verantwoordelijkheden van de gebruiker.