Zichtstoornissen
Laatste bijwerking : 2023-04-10
Ons gezichtsvermogen danken we aan onze gevoeligheid voor licht (= elektromagnestische golven, die binnen een spectrum van frequenties liggen. We kunnen "gewoine" materie zien doordat de atomen waaruit zij bestaat licht uitzenden of absorberen. Het is dankzij de elektrische ladingen van de elektronen die een atoomkern omringen dat we kunnen zien.
Het zicht bij de mens is een complex fenomeen die hem toelaat kleuren, contrasten, vormen, plaatsing in de ruimte, enz. te bepalen. Het zicht is gelinkt met andere zintuiglijke waarnemingen (het gehoor...) maar ook met de houding en met het evenwicht van het lichaam.
Mishandeld door licht, door pollutie, door klimaatsveranderingen of door veroudering, onze ogen worden constant zwaar belast. Vermindering van gezichtsscherpte, overgevoeligheid aan licht, droge ogen, slecht zicht, cataract, macula-degeneratie, diabetische retinopathie... met de jaren ondergaat het zicht veranderingen en kunnen min of meer ernstige stoornissen of ziekten optreden.
Overzicht inhoud :
De meest voorkomende oogstoornissen
De meest voorkomende oogziekten
Inhoud :
De meest voorkomende oogstoornissen :
Rode ogen :
-
-
oorzaken en symptomen :
-
-
met secreties : blepharitis, keratitis of meestal conjunctivitis.
-
zonder secreties : droge ogen of allergische conjunctivitis
-
-
behandeling :
-
-
met secreties : antibiotica oogzalf
-
zonder secreties : kunsttranen of antihistaminicum in oogdruppels
-
-
Droge ogen :
-
-
oorzaken en symptomen : stoornis door een daling van de traanproductie ontstaan irritatie en prikkelingen ; een gevolg van het feit dat je minder met de ogen knippert als je geconcentreerd naar een scherm zit te kijken...
-
behandeling : kunsttranen
-
Overproductie van traanvocht :
-
-
oorzaken en symptomen : stoornis door een verhoogde gevoeligheid aan licht, aan wind met overmatig tranen
-
behandeling : het dragen van een zonnebril kan de overgevoeligheid verzachten
-
Presbyopie (verziendheid) :
-
-
oorzaken en symptomen : stoornis (leeftijd- en stressgebonden), gekenmerkt door het steeds moeilijker worden zaken van dichtbij van elkaar te onderscheiden, met meer wazig zicht en met een grote nood aan licht bij het lezen.
-
behandeling : de stoornis kan niet genezen worden maar de zichtstoornissen kunnen wel gecorrigeerd worden met een geschikte bril ; anderzijds zouden specifieke relax-oefeningen voor de oogspiertjes hen kunnen helpen ontspannen en het zicht helpen verbeteren (Bates methode) : corrigerende glazen zouden schadelijk zijn voor de ogen omdat zij de stresstoestand van de oogspieren bestendigen en de oogfunctie niet verbeteren, in tegendeel.
-
preventie : meer tijd buiten doorbrengen brengt de ogen tot rust (verzicht, natuurlijk zonlicht) en verbetert zowel het bij- als verzicht, in plaats van zich binnenhuis te concentreren op kortbijgelegen activiteiten (boek lezen, kijken op scherm, TV, tablet, smartphone...)...
-
Myopie (bijziendheid) :
-
-
oorzaken en symptomen : stoornis (leeftijd- en stressgebonden), gekenmerkt door het steeds moeilijker worden zaken ver weg scherp te zien. Omdat de ogen (lengte oogbal) ook groter worden tijdens de groei, ontstaat bijziendheid vooral bij schoolgaande kinderen en jongeren. In geval van myopie groeit het oog verder en wordt te lang zodat het beeld zich voor de lens scherp stelt. Het beeld van op afstand waargenomen voorwerpen wordt dan wazig. Niet een tekort aan vit D, maar te weinig blootstelling aan zonlicht (vooral als kind) is meestal de oorzaak
. Onder invloed van buitenlicht zouden cellen in het netvlies dopamine vrijstellen. Dopamine verhindert dat oogbollen langer worden, en voorkomt daarmee bijziendheid...
-
-
-
Een recente theorie duidt het overmatig gebruik van suikers aan als hoofdoorzaak van bijziendheid bij jongeren
. Overmatig gebruik van suikers leidt immers tot insulineresistentie en hyperinsulinemie. Hoge insuline-spiegels zouden de ontwikkeling van de oogbal en de coördinatie oogballengte/lensgroei kunnen verstoren.
-
-
-
behandeling : de stoornis kan niet genezen worden maar wel gecorrigeerd worden met een geschikte bril ; anderzijds zouden specifieke relax-oefeningen voor de oogspiertjes hen kunnen helpen ontspannen en het zicht helpen verbeteren (Bates methode) : corrigerende glazen zouden schadelijk zijn voor de ogen omdat zij de stresstoestand van de oogspieren bestendigen en de oogfunctie niet verbeteren, in tegendeel.
-
preventie : meer tijd buiten doorbrengen met verzichten en blootstelling aan natuurlijk zonlicht, in plaats van zich binnenhuis te concentreren op kortbijgelegen activiteiten (lezen, kijken op scherm, TV...) brengt de ogen tot rust en verbetert zowel het bij- als verzicht. Hoe hoger het opleidingsniveau, hoe meer bijziendheid
. In Corona-tijden zien we een duidelijke toename van quarantaine-bijziendheid....
-
Cataract :
-
-
oorzaken en symptomen : stoornis (cataract of staar, vooral leeftijdsgebonden), gekenmerkt door wazig zicht, de indruk dat er mist hangt, als een sluier voor de ogen, met een hogere gevoeligheid aan licht, aan schemer en met een slechter zicht 's nachts ; deze stoornis wordt versterkt door de langdurige blootstelling aan UV straling, door rook en door bepaalde voedingstekorten (vrije radicalen - oxidatieve stress)
-
Fel licht doet ons de ogen sluiten en de blik afwenden. Op overdreven blootstelling aan UV straling reageert het hoornvlies met een gevoel van zand of van een vreemd voorwerp in de ogen (keratitis). Alleen UVA straling geraakt tot bij de kristallens waar deze straling geabsorbeerd wordt. Veelvuldige blootstelling aan UVA straling wordt op termijn verantwoordelijk geacht voor de ontwikkeling van cataract (opaak worden van de kristallens), de meest voorkomende oorzaak van zichtverlies bij oudere personen (een andere belangrijke oorzaak van blindheid is LMD : zie verder).
Het vermogen om van de voordelen van licht te genieten neemt af met de leeftijd, voornamelijk als gevolg van oogziekten zoals glaucoom en cataract. Chronische ontsteking, aangemoedigd door circadiane ritmestoornissen, is ook een aandoening die vaak in verband wordt gebracht met deze twee ziekten.
Daarnaast werd het gebruik van SSRI (antidepressiva) in verband gebracht met het ontstaan van cataract .
Statines zouden ook het risico op cataract met 27% verhogen... .
-
-
behandeling : chirurgische ingreep met duurzaam resultaat.
-
De meest voorkomende oogziekten :
Glaucoom :
-
-
oorzaken en symptomen : ziekte (slijtageverschijnsel) door een aantasting van de optische zenuw tengevolge van een verhoogde druk in het oog, met een progressief verkleinen van het gezichtsveld tot blindheid optreedt. Immuuncellen (T-cellen) komen af op de stressreactie van het oog, veroorzaakt door de hoge oogbloeddruk, en aangetrokken door Heat Shock-eiwitten. Maar ook goedaardige lichaamseigen bacteriën kunnen deze eiwitten aanmaken bij stress (auto-immuuncomponent)
. Veranderingen in de vasculaire (choroïd) laag van het oog worden ook als mogelijk oorzaak van glaucoom gezien . Symptomen om op te letten : verlies van zij-, boven- en onderzicht, wat problemen kan veroorzaken bij het lezen, autorijden en het zich verplaatsen in ruimtes -
risicofactoren : familiale voorgeschiedenis, diabetes, corticotherapie, uitgesproken myopie, hoge calcium- en ijzersupplementen ...
-
-
vanuit gegevens van NHANES, een grote Amerikaanse studie, en specifiek rekening houdend met de aanvoer van calcium- en ijzer, kwamen onderzoekers tot het besluit dat een dagelijkse calciuminname hoger dan 800mg het risico op glaucoom met een factor 2.4 verhoogde. Een ijzerinname hoger of gelijk aan 18mg per dag gaf zelfs een 3.8 x hoger risico op glaucoom. Samen beschouwd verhoogde het risico op glaucoom met een factor 7.2
-
magnesium (300mg/d) echter zou wel een weldoende invloed uitoefenen
-
-
behandeling : oculaire antihypertensiva (oogdruppels)
-
Diabetische retinopathie :
-
-
oorzaken en symptomen : ziekte waarbij de bloedvaatjes van het netvlies zijn aangetast door de steeds optredende variaties in de bloedsuikerspiegel (glykemie) ; zie : "Diabetes, complicaties"
-
behandeling : laserbehandeling
-
Leeftijdsgebonden macula degeneratie (LMD) :
-
-
oorzaken en symptomen : ziekte gekenmerkt door het irreversibele verlies van het centrale zichtgedeelte tengevolge van een ontaarding van fotogevoelige cellen in de macula (fovea of gele vlek, het centrale gedeelte van het netvlies), waardoor het scherpe zicht, nodig voor het lezen, het schrijven en voor het herkennen van details verdwijnt.
-
-
de eerste symptomen zijn eerder discreet : vervorming van het beeld door contrastverschuiving, golvende perceptie van rechte lijnen, kleurzicht problemen, leesmoeilijkheden of problemen bij het uitvoeren van taken die een precies zicht vereisen, zoals naaien, nood aan meer belichting, verlaging van het nachtzicht, niet verdragen van verblindend licht...
-
in een verder stadium van de ziekte ziet de persoon het centrale zichtgedeelte als een zwarte vlek, typisch teken van LMD.
-
LMD kan leiden tot blindheid (in 90% van de gevallen).
-
LMD tast meestal de twee ogen aan, alhoewel niet steeds gelijktijdig.
-
-
De leeftijd speelt hier een grote rol, maar ook de voeding : teveel vetten, teveel suiker en zout, maar vooral te weinig groenten en fruit. Zoals een geschilde appel die bruin wordt of metaal dat roest, zo ook slijten onze organen door oxidatie. Tot deze oxidantia behoren vooral de vrije radicalen (VR), die in het organisme gedeeltelijk worden gevormd tijdens het metabolisme maar ook onder invloed van externe factoren (roken, alcohol, pollutie, UV). Het organisme beschikt natuurlijk wel over antioxidantia uit de voeding. Maar met de leeftijd stapelen de beschadigingen veroorzaakt door de VR zich op. Deze VR komen veel voor in het oog waar zij de ontwikkeling van cataract en LMD bevorderen. Een voeding rijk aan antioxidantia is hier dan ook heel nuttig : groenten, fruit, volle granen, oliehoudende voedingsmiddelen (noten, amandelen...).... Naast de antioxidantia spelen meer specifieke stoffen ook een kapitale rol : vit B2 (riboflavine, dat de enzymen, die de ogen beschermen tegen de vorming van cataract, ondersteunt), flavonoïden (vooral in rode vruchten), lycopeen (tomaat, roze pompelmoes, watermeloen) : zij beschermen allen de ogen.
Minder goed werkende macrofagen zouden ook een oorzaak vormen. Dit type immuuncellen speelt een belangrijke rol in de eliminatie uit het oog van cholesterol (dit vet speelt een rol in tal van biochemische processen) maar deze capaciteit wordt zwakker met de leeftijd. Hierdoor ontstaan vetdepots die een permanente ontstekingstoestand in stand houden, wat op termijn leidt tot de ontwikkeling onder het netvlies van abnormale bloedvaatjes en verder tot ernstige verstoring van het centraal zicht .
Een regelmatige aerobe fysische activiteit zou de ontwikkeling van visuele stoornissen zoals LMD vertragen .
-
-
vormen : men onderscheidt 2 vormen van LMD volgende de ernst van het verlies van het centrale zichtgedeelte (onomkeerbaar)
-
-
-
-
droge of atrofische MD : de meest voorkomende vorm (tot 90% van de gevallen), de minst ernstige maar de moeilijkste vorm om te behandelen.
-
-
deze vorm ontstaat door de complete of gedeeltelijke verstopping van de bloedvaatjes ter hoogte van het netvlies en het vaatvlies (choroïdea, de membraan rond het oog) ; eenmaal uitgedroogd, treedt atrofie op, de macula wordt slapper, wordt vlekkerig (geelachtige deeltjes (drusen) gaan er zich op afzetten) en is niet meer in staat beelden correct op te vangen : het oog veroorzaakt een verstoord centraal beeld.
-
deze vorm evolueert traag.
-
-
-
-
-
-
vochtige of exsudatieve MD :
-
-
minder frequent maar gekenmerkt door een belangrijker verlies van het centrale zichtgedeelte (ongeveer 70% van de personen met vochtige MD worden als blind bestempeld).
-
deze vochtige (of late) vorm treedt op door de proliferatie van abnormale bloedvaatjes onder de macula, wat tot bloedingen leidt ; vervolgens gaat dit de macula opheffen met de vorming van littekenweefsel, de uiteindelijke oorzaak voor het verlies van het centrale zichtgedeelte.
-
deze vorm evolueert sneller en veroorzaakt een meer ernstige teloorgang van het zicht.
-
-
-
-
-
risicofactoren :
-
-
leeftijd : vanaf 60 jaar (2%), oplopend tot 75 jaar (30% aangetaste personen)
-
erfelijkheid : 3 x hoger risico de ziekte te ontwikkelen indien familiaal voorkomen in de eerste graad
-
geslacht en fysische kenmerken : vrouwen na de menopauze, personen met witte huid en lichte ogen
-
blootstelling aan UV straling, voorgeschiedenis van cataract : men verdenkt het blauwe gedeelte van het zichtbaar licht (vooral in koudwit LED-licht); immers, blauw licht penetreert alle oogstructuren tot aan de netvlies waar het geabsorbeerd wordt en oxidatieve reacties veroorzaakt die verantwoordelijk zijn van de netvliesdegeneratie
. Bij ratten vonden onderzoekers dat LED-licht 2 gelijklopende toxische fenomenen uitlokt : apoptose, maar ook een andere vorm van celdood : necrose. Maar bij necrose tast de cel ook de omliggende cellen aan. Vandaar waarom de toxiciteit van blauw licht merkelijk hoger is dan de schade veroorzaakt door licht met een andere golflengte.
-
roken : LMD komt 2 à 3 meer voor bij rokers
-
hypercholesterolemie : een hoge cholesterolspiegel veroorzaakt de vorming van vetplaques op de bloedvaatjes van de macula, waardoor het risico verhoogt
-
dieet arm aan omega3-vetzuren of rijk aan verzadigde vetzuren
-
obesitas (BMI > 30kg/m²)
-
hypertensie, diabetes...
-
een tekort aan vit D : er zou een verband bestaan tussen een tekort aan vitamine D en een verhoogd risico op LMD (volgens een nog onbekend mechanisme)
-
calciumsupplementen > 800mg/d bij ouderen?
-
het langdurig gebruik van aspirine (acetylsalicylzuur)
-
-
-
-
behandeling :
-
-
voor de droge vorm : er bestaat nog geen doeltreffende behandeling!
-
voor de vochtige vorm :
-
-
fotocoagulatie met IR laser : vernietiging van de nieuw gevormde bloedvaatjes door coagulatie via direct contact met laser.
-
fotodynamische behandeling : deze behandeling combineert de fotocoagulatie met IR laser met de i.v. injectie van een lichtgevoelige kleurstof (verteporfirine).
-
regelmatige intraoculaire injecties met antiVEGF-geneesmiddelen (dit staat voor anti-vascular endothelial growth factor).Deze geneesmiddelen kunnen de neovascularisatie stabiliseren of verminderen en het verlies van het gezichtsvermogen beperken. In sommige gevallen verbetert het zicht zelfs.
-
-
-
Zelfcontrole kan met behulp van het Amsler-raster, waarmee een vervorming van de lijnen of de aanwezigheid van een scotoom, de donkere vlek in het midden van het gezichtsvermogen die zo kenmerkend is voor AMD, kan worden opgespoord.
Praktisch :
Preventief optreden door :
-
-
regelmatige onderzoek van het zicht
-
stoppen met roken : roken verhoogt het risico op LMD met een factor 5!
-
controle van het cholesterolgehalte, van de bloeddruk, van het bloedsuikergehalte
-
voldoende bewegen
-
overgewicht en stress vermijden
-
goede zonnebril dragen, eventueel samen met zonnepet (UV bescherming)
-
kies voor instelbare lampen
-
kies voor een andere anticonceptiemethode dan met orale contraceptiva : hun langtijdig gebruik zou het risico op ernstige oogaandoeningen verdubbelen
-
Evenwichtige voeding/voedingssupplementen :
-
-
antioxidantia :
-
-
-
-
anthocyane kleurstoffen (violette kleur) :
-
-
antioxidanten van de familie van de flavonoïden (zie : "Polyfenolen")
-
komen voor in blauwe bosbessen, in zwarte bessen (cassis) en in veenbessen (cranberrys)
-
stimuleren de productie van het rhodopsine, een essentiële stof voor het nachtelijk zicht en voor het aanpassen van het zicht bij helder licht
-
versterken de weerstand van de bloedvaatjes : beter bevloeid, wordt het oog dus beter bevoorraad met essentiële micronutriënten
-
-
-
-
-
-
L-carnosine beschermt het oog tegen schade veroorzaakt door het licht
-
-
-
-
carotenoïden :
-
-
-
-
luteïne (6mg/d) en zeaxanthine verminderen sterk het risico op cataract en op LMD
& : -
-
veel voorkomend ter hoogte van het netvlies absorberen deze carotenoïden het blauwe licht, dat het meest schadelijk is voor het netvlies : hoe meer deze carotenoïden via de voeding worden aangevoerd, hoe meer zij in de netvlies voorkomen en dus hoe beter zij de straling kunnen absorberen
-
vooral in donkergroene groenten zoals groene kool, spinazie, broccoli...
-
-
-
-
-
-
astaxanthine, een sterke antioxidant, is het rode pigment in schaaldieren en bepaalde vissen ("wilde" zalm) ; dit pigment zou sterk werkzaam zijn tegen schade door blootstelling aan UV straling, vooral omdat het in tegenstelling tot bètacaroteen en lycopeen) de bloed-hersenbarrière én de bloed-retine barrière passeert waardoor de ogen, de huid, de hersenen en het zenuwstelsel beter worden beschermt met een verlaagd risico op zonnebrand/huidveroudering (collageenschade, rimpels, lentigos (lever- of ouderdomsvlekken)...), cataract, macula degeneratie, blindheid, dement worden en Alzheimer.
-
-
Noot :
De natuurlijke vorm van astaxanthine bezit 20x sterkere antioxidanteigenschappen dan haar synthetische vorm. Daarnaast bevat wilde zalm een 400x hogere concentratie aan "natuurlijk" astaxanthine dan de gekweekte zalm. Meer nog, wilde zalm bevat eveneens duidelijk hogere gehaltes aan omega3 vetzuren...
-
-
-
bèta-caroteen : tegen de vorming van vrije radicalen ter hoogte van het netvlies.
-
-
opgelet : bij de roker kunnen hoge dosissen bèta-caroteen de ontwikkeling van kankers bevorderen
-
-
-
-
-
omega3 vetzuren :
-
-
-
-
cellen in het netvlies zijn rijk aan omega3 vetzuren, vetzuren die het organisme niet zelf kan aanmaken :
-
-
een optimale aanvoer via de voeding van omega3 vetzuren is essentieel voor de optimale ontwikkeling van het zicht
-
dankzij hun anti-inflammatoire eigenschappen helpen omega3 vetzuren tegen droge ogen
-
omega3 vetzuren (vooral het DHA) draagt bij tot het instandhouden van een normaal gezichtsvermogen
en schijnt eveneens te beschermen tegen LMD
-
-
-
-
-
-
vooral het evenwicht omega3/omega6 is belangrijk :
-
-
teveel omega6 vetzuren veroorzaakt schadelijke effecten en verhindert het optimaal gebruik van omega3 vetzuren door het organisme
-
best het gebruik van zonnebloemolie beperken (omega6) en eerder kiezen voor koolzaadolie of soja olie
-
-
-
-
-
zink :
-
-
-
-
de concentratie van zink is tamelijk hoog in het netvlies
-
-
-
-
-
zink treedt op als cofactor van het enzym dat tussen komt bij het metabolisme van zichtpigmenten (rhodopsine) alsook bij het metabolisme van enzymen die belangrijk zijn voor het vangen van vrije radicalen
-
-
-
-
fytotherapie :
-
-
-
-
Euphrasia officinarum (Ogentroost) : bevat tannines die de stimulatie van het bindvlies verzachten waardoor het risico op roodheid (vermoeidheid, rook, pollutie...), op overmatig tranen en jeuk vermindert
-
-
-
-
-
Rode palmolie is rijk aan vitamine E, aan enkelvoudige onverzadigde vetzuren en bevat een complex van carotenen tegen veroudering, tegen aanvallen van vrije radicalen en tegen welvaartziekten...;
-
-
rode palmolie kan gebruikt worden in de keuken (ook voor braden)...
-
rode palmolie bevat 10x meer caroteen dan wortelen en 30x maar dan tomaten!
-
rode palmolie is het rijkst aan tocotriënolen, een vorm van vitamine E welke opgeslagen wordt in de huid en ogen als bescherming tegen veroudering en tegen schade door de zon
-
-
-
Zie ook : "Nutribalans".
