Zink

 

          Laatste bijwerking : 2021.11.19

 

 

Symbool : Zn (kation)

 

 

Onmisbaar mineraal voor de groei, de ontwikkeling en de voortplanting.

 

Zink is een essentieel micromineraal voor veel celfuncties. Het wordt als organisch gecheleerde stof zonder lading (als Zinkmethionaat) beter opgenomen, getransporteerd vastgehouden en uitgescheiden.

 

Anorganische zinkzouten (bv. ZnCl, ZnSO₄) behouden hun lading en zijn dus te mijden.

Zink is intracellulair aanwezig in alle organen, weefsels, vloeistoffen en secreties van het menselijk lichaam. De spier- en botweefsels bevatten 80% van het totale zink (ongeveer 2.5g) bij volwassenen. Plasma-zink maak maar 1% uit van de totale hoeveelheid zink in ons lichaam en haar werking wordt door bepaalde hormonen naar beneden gehaald (oestrogenen, progesteron, groeihormoon, glucocorticoïden en insuline). Daarom is het beter om ons te richten op de symptomen die wijzen op een tekort aan zink, dan zich te baseren op de hoeveelheid zink in het bloedplasma. Want ons organisme heeft geen zinkreserves...

Overzicht inhoud :

Natuurlijke bronnen

 

Rol in het organisme

 

Tekorten

 

Toxiciteit

 

Opletten

 

Nutritionele behoeften

 

Praktisch

Inhoud :

Natuurlijke bronnen :              

• rundsvlees (4 tot 8mg/100g), lever (11mg/100g), vis, zeevruchten (oesters : 40mg/100g)...

• pompoenpitten (6.5mg/100g), bonen, (bier)gist, noten (4.2mg/100g), tarwekiemen (13 tot 16mg/100g), havermout (14mg/100g), lijnzaad (7.8mg/100g), volle granen (maar met een zwakke biodisponibiliteit daar de opname van zink uit volle granen wordt belemmerd door de aanwezigheid van fytinezuur dat het zink bindt), rijst, sojabonen, bladgroenten, aardappelen, cacao...

 

Beperken ook de biobeschikbaarheid :

 

1. • door chelatie : oxalaten (in sommige groenten), caseïne en fosforzuur (in sommige frisdranken)...

   • door verhoogde eliminatie : alcohol, thiazide-diuretica...

   • door remmen van de absorptie : calciumsupplementen, ijzersupplementen (maar niet het ijzer in de voeding), antiacida zoals MgOH, AlOH...

 

Rol in het organisme :              

 

Zink : neemt deel aan de mobilisatie van vit A, de synthese van hormonen en de controle van de genexpressie :

 

1. • treedt bij talrijke biochemische processen op als cofactor (samen met vit B6) van enzymen waaronder RNA- en DNA polymerasen (belang celdeling)Toegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims, koolzuuranhydrase (zuur-base evenwicht)Toegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims, delta-6-desaturase (D6D) een zinkafhankelijk enzym dat tussen komt bij de omzetting van omega3 (ALA) en omega6 (LA) VZ naar hun afgeleiden (zie "Essentiële vetzuren") ;

 

Zink helpt in het organisme het DNA beschermen tegen schade : nog voordat de zinkspiegels in het bloed een tekort vertonen, zijn toegenomen cellulaire oxidatieve stress en DNA-schade vroege aanwijzingen van een cellulair zinktekort .

1.  

   • is belangrijk voor de neuronale ontwikkeling : het draagt bij tot de ontwikkeling en het behoud van cognitieve hersenfunctiesToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims ; in veel neuronen zit zink verpakt in kleine blaasjes in synapsen, samen met neurotransmitters die cellen gebruiken om te communiceren. Normaal bevordert zink de celoverleving en regeneratie na beschadiging. Haar gebruik wordt echter sterk gecontroleerd omdat hoge niveau's giftig zijn voor de cellen en kan leiden tot celdood ;

 

Een gebrek aan zink tijdens de vroege ontwikkeling kan bijdragen aan autisme, o.a. door een verminderde synaptische rijping en neuronale circuitvorming .

 

• is nodig als cofactor bij de synthese van vit B6, een cofactor bij de synthese van serotonine, cruciaal voor de gemoedstoestand (zie "Depressie") ;

 

• speelt, samen met selenium, een rol in tal van biochemische processen als cofactor bij enzymen, zoals het glutathionperoxydase, sleutelenzym in de immuunverdediging (nodig voor de reductie van peroxiden), bij ontgifting en inflammatie ;

 

---> ongecontroleerde peroxidatie van lipiden veroorzaakt de vorming van vrije radicalen die in cardiovasculaire ziekten, vervroegde veroudering (cataract) en in sommige gevallen van kanker (prostaat, huid ?) een rol zouden kunnen spelen.

 

1.  

   • is nodig voor de spermatogenese (zaadvocht is rijk aan zink) : mogelijk is een tekort aan zink in het zaad een van de risicofactoren voor onvruchtbaarheid van de man ;

 

• speelt een rol in de synthese van TSH in de hersenen, wat op zijn beurt de aanmaak van T3 door de schildklier stimuleert : lage zinkniveau's zijn geassocieerd met lage T3 en een beperking tot conversie van T4 in T3 (waarvoor selenium nodig is) ;

 

• karakteristieke symptomen : koude handen en voeten, traag metabolisme, dun haar...

 

1. • neemt deel aan de biochemie van koolhydraten (glykemie) Toegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims :

 

1. 1. • zink reguleert de insuline-secretie, beschermt de E-cellen van de pancreas tegen omgevingsfactoren (virussen, bacteriën, chemicaliën, vrije radicalen) en oefent door het bezetten van de insulinereceptoren een insulineactiviteit uit zodat insuline kan worden gespaard : zink en insuline zijn dus onderling uitwisselbaar

 

1. 1. • zink matigt de dwangbehoefte aan zoetigheid bij optredende hypoglykemie

 

Zink vertoont dus een insulineactiviteit. Bij zinkdeficiëntie moet de insulinesecretie dan gecompenseerd worden door extra insulineaanmaak ;

 

1. • is essentieel voor de rijping van T lymfocyten (immuniteit)Toegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims en onmisbaar voor een optimale productie van interferon ; nut bij verkoudheid, behandeling van wratten... ; zinksupplementen zouden de duur van de verkoudheid duidelijk verkorten, wanneer bij de eerste symptomen ingenomen Harri Hemilä ; Zinc Lozenges May Shorten the Duration of Colds: A Systematic Review. Open Respir Med J. 2011; 5: 51–58, published online 2011 June 23. doi: 10.2174/1874306401105010051.
       ;

    

   • zink (samen met mangaan) speelt een rol in de werking van de thymus en in het voorkomen van allergieën want zink is een membraanstabilisator en bezit hierdoor een antihistaminewerking door de vrijstelling van histamine door de mastocyten tegen te gaan ;

 

1. • bevordert ook de vrijstelling van het interleukine IL-2, een immuunfactor (zie cytokines) die regulerende lymfocyten T kan stimuleren (een onvoldoende werking van regulerende lymfocyten T wordt gezien bij de meeste auto-immuunziekten) ;

1.  

1. • neemt ook deel aan de biochemie van eiwittenToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims ; zink speelt een sleutelrol in het instandhouden van de ruimtelijke oriëntatie van eiwitten ;

 

1. • is nodig om een normaal testosterongehalte te handhavenToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims : een tekort aan zink verhindert de hypofyse om LH en FSH vrij te stellen, die de aanmaak van testosteron stimuleren ; een tekort aan testosteron verhoogt het risico op prostaatkanker ;

 

1. • is nodig voor de activatie van verschillende hormonen (insuline, thymuline, somatomedine C...) ;

 

1. • is een bestanddeel van de "zinc finger" proteïnen van de specifieke intracellulaire receptoren van de steroïdale hormonen (bv. cortisol, aldosteron...) ; zink is een noodzakelijke cofactor van talrijke enzymen betrokken bij de productie van steroïden ;

 

1. • vergemakkelijkt de fixatie van hormonen zoals b-HCG op hun hormonale receptor ;

 

1. • speelt een rol in o.a. de vorming van het oogvocht, de omzetting van retinol (vit A) naar retinal (precursor van rhodopsine, een fotogevoelig pigment in de staafjes). Het oog bevat relatief veel zink, vooral in de retina (netvlies) en de uvea (vaatvlies) ; wordt ook gebruikt bij oogirritatie (2.5mg/ml ZnSO₄) en bij LMD ; zink draagt zo bij tot de instandhouding van een normaal gezichtsvermogenToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims.

 

1. • komt tussen in de mobilisatie van vit A vanuit de lever naar het serum (wondheling)Toegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims en is betrokken bij de bloedstolling ;

 

1. • en veroudering : betrokken in het behoud van de integriteit van de celmembraan en bepaalde functies, gedeeltelijk betreffende het evacueren van vrije radicalen (antioxidant)Toegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims ;

 

1. • is onvervangbaar bij de vermenigvuldiging van de osteoblasten en bij de synthese van collageen voor de instandhouding van de structuur van normale bottenToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims, haarToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims, nagelsToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims en huidToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims : een tekort aan zink bevordert dus op lange termijn het ontstaan van osteoporose ;

 

1. • als antagonist van koper : bij de ziekte van Wilson (een genetische afwijking) is fixatie op de dragermolecule verstoord en accumuleert het koper in de lever waar het hepatitis veroorzaakt. Eenmaal dat de lever verzadigd is, komt het koper vrij in de bloedbaan, zonder de dragermolecule. Het koper zal zich hechten aan de cornea en in een centrale hersenregio, waardoor neurologische verschijnselen optreden (behandeling : Zn, koperchelatoren zoals D-penicillamine) ; ook zou dementie of Alzheimer gelinkt kunnen zijn aan vrij koper-intoxicatie. Door het toedienen van zinksulfaat wordt het koperbindend eiwit metallothioneïne gevormd, waardoor het kopergehalte in het bloed en de urine daalt, maar in de ontlasting stijgt en koper via deze weg het lichaam verlaat ;

 

1. • bij anorexieve personen : 50mg elementair zink per dag zou de angst en de depressieve gevoelens dempen en de gewichtstoename stimuleren (zie ook : "Obesitas en anorexie, of de ziekelijke schrik voor vetzucht") ; zink zou onmisbaar zijn bij de omzetting van pro-NPY naar de actieve vorm NPY. Dit NPY speelt een belangrijke rol in de controle van de eetlust (zie : "Darmhormonen") ;

 

1. • beperken van co-morbiditeit (vermageren, groei-achterstand...) bij kinderen (> 6m) met diarree ;

 

1. • topisch :

   • • zinkoxide : antiseptisch, astringent, mechanische barrière... : zinkpasta voor beenzweren...

     • zinksulfaat : tegen koortsblaasjes (herpes labialis) te gebruiken vanaf de eerste symptomen

     • zinkacetaat : samen met erythromycine/minocycline tegen acne

 

Er zou een verband bestaan tussen cardiovasculaire ziekten en de zink/koper-ratio... (zie ook koper).

 

Tekorten :              

Oorzaken :

 

1. • een tekort komt zelden voor : efficiënte regulatiemechanismen laten toe de absorptie en de voornamelijk intestinale excretie zodanig bij te stellen dat de obligate endogene verliezen beperkt blijven tot < dan 0.36mg/dag. Eventueel mogelijk bij vegetariërs en bij de bejaarde (die zich dikwijls slecht voedt) ; ook bij extreem zinkverlies (diarree) of bij darmmalabsorptie (zoals bij fructose-malabsorptie).

 

Kind : 0.5 à 1mg elementair zink/kg/dag (in 1 à 3 giften).

Volwassene : 25 à 50mg elementair zink/dag (best als zinkgluconaat in een zuigtablet).

 

1. • de biobeschikbaarheid hangt af van de samenstelling van het dieet, omwille van de interacties die zink aangaat met eiwitten, vezels, fytaten en andere mineralen (competitie t.h.v. de darmabsorptie) :

   • • fytinezuur (in granen) remmen de opname van Zn uit de darm (bij dieet rijk aan eiwitten uit granen en bij vegetariërs!)

     • • Ca en P bevorderen de opname van Zn uit de darm

     • ijzer en folaatsupplementen : beïnvloeden de opname van zink negatief

     • dierlijke eiwitten bevorderen de zinkopname : vooral de aminozuren methionine en cysteïne

     • hoge dosissen calcium verstoren de opname van zink en ijzer.

 

1. • alcohol (alcohol verhoogt het zinkverlies via de urine), levercirrose (alcoholisme), intestinale malabsorptie, nieraandoeningen...;

 

1. • acrodermatitis enteropathica : zeldzame erfelijke aandoening waarbij het vermogen zink op te nemen uit voedsel is gestoord ;

 

1. • verschillende farmaca (antibiotica, anti-epileptica, thiaziden, ACEI, chelatoren, PPI...): beïnvloeden negatief het zinkgehalte ;

 

1. • voeding, door ecologische omstandigheden, arm aan zink (Egypte, Iran...) : zinksupplementen kunnen bij ondervoede kinderen het immuunsysteem stimuleren en mortaliteit, co-morbiditeit en groeivertraging voorkomen ;

 

1. • onevenwichtige parenterale of volledig resorbeerbare voeding ;

 

1. • bepaalde metabole aandoeningen, zoals diabetes type 1 en 2, veroorzaken eveneens een Zn-tekort ;

Symptomen :

1. • verminderde eetlust, mondaandoeningen (droge mond, aften, koortsblaren, mondbrand (Glossodynie of Burning mounth syndrome - BMS), smaakverlies, smaakverandering van voedsel bij kinderen bv. (vandaar hun aversie voor sommige eetwaren) ...), vermoeidheid, apathie...

    

   • verstoort de immuunrespons, bevordert chronische ontsteking en de productie van interleukines IL-1b (en kan de basis vormen van de ontwikkeling van cardiovasculaire aandoeningen, depressie, diabetes en kanker) .

 

1. • kan leiden tot groeivertraging, hypogonadisme, huidproblemen (thv de nagels en de lichaamsopeningen), huidaandoeningen (acne, seborroïsche dermatitis, slechte wondheling...), anorexie, complicaties bij de bevalling...

 

1. • een tekort kan leiden tot het frequent ontwikkelen van infecties (vooral gezien bij bejaarden)

 

1. • een tekort aan Zn kan bij zwangeren leiden tot misval .

     Progresos de Obstetricia y Ginecología, Universidad de Grenada (Es).

      

Preventie :

1. • mijden van "lege" voedingsmiddelen (geraffineerde suikers, pasta, bloem...) : zij veroorzaken een zinktekort.

   • aanbevolen supplement : zinkmethionaat 150mg/dag (= 30mg Zn-element) of zinkgluconaat.

 

Toxiciteit :              

Symptomen :

1. • corrosie en inflammatie van het slijmmembraan van de mond en van de maag, zelfs met perforatie... :

   • • symptomen zijn : brandende pijn in de oesofagus en de maag, nausea, braken, diarree, koud zweet, hypotensie, krampen in de benen... Dus niet innemen op een lege maag.

 

1. • bij doses > 50mg/dag : negatieve effecten op het lipidenmetabolisme, door verlaging van HDL-cholesterol/verhoging LDL en de gewijzigde zink-koper-ratio, met koper-tekort als gevolg.

   

Opletten :             

 

Bij patiënten met :

 

1. • ?

 

Zwangerschap/Borstvoeding :

 

1. • geen problemen werden vastgesteld met normale dosissen ;

   • opgelet : supplementen met ijzer en foliumzuur kunnen de absorptie van zink verminderen met als gevolg een verhoogd risico op intra-uteriene groeivertraging en van congenitale afwijkingen bij de foetus...;

 

Mogelijke interacties met :

 

Medicamenten : een interval van minimum 2 uren respecteren

1. • ciprofloxacine : verlaagde absorptie van ciprofloxacine ;

   • orale contraceptiva : kunnen de serumwaarden van Zn doen dalen ;

   • penicillamine : verlaagde absorptie van penicillamine ;

   • tetracyclines, chinolonen, NSAID : verminderde absorptie van zink en vice versa door complexvorming ;

 

Nutriënten :

1. • koper : hoge dosissen Zn (100 - 150mg/dag) kunnen de absorptie van koper verlagen ;

   • foliumzuur : kan de absorptie van Zn verminderen ;

   • ijzer : verminderde absorptie van orale vormen van ijzer ;

 

Te verwachten neveneffecten :

 

1. • symptomen van een acute toxiciteit (> 200mg per dag) zijn : gastro-intestinale pijnen, nausea, braken, diarree...;

   • de blootstelling gedurende een lange periode aan dosissen > 50mg leidt tot zwakke serumwaarden voor koper en ceruloplasmine, neutropenie en ijzertekort ;

   • dosissen > 150mg per dag kunnen de serumgehalten van HDL-cholesterol verlagen, de immuunfunctie onderdrukken en maagerosie veroorzaken ;

 

Ziektebeelden bij tekorten :

 

1. • verzwakt immuunsysteem

   • groeivertraging (ook van gelsachtsorganen)

   • onvruchtbaarheid

 

Nutritionele behoeften :             

 

Zn - Zink :

 

Leeftijd	ADH (mg)	ODD (mg)
0 - 6 maanden	2
7 - 12 maanden	3
1 - 3 jaar	4
4 - 8 jaar	6
9 - 13 jaar	9
14 - 18 jaar   M	11
V	9
Volwassene M	11	15-50
V	8
+ 70 jaar       M	11
V	8
Zwangerschap	11 - 12
Borstvoeding	14
Andere :	-

 

 

ADH : Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (Bron : Voedingsaanbevelingen voor België (Hoge Gezondheidsraad))

 

ODD : Orthomoleculaire Dagelijkse Dosis

 

 

Praktisch :              

 

Wat het preventieve gebruik van zink betreft, is de HGR duidelijk: mensen met een hoog risico op infectie voor bijvoorbeeld covid-19  kunnen preventief gedurende 3 tot 4 weken een supplement krijgen met matige dosissen (10 mg Zn/dag).

 

Gemiddelde dagdosis in voedingssupplementen : 5 - 100mg elementair zink (max. 25mg/dag indien lange termijnbehandeling).

Toxische dagdosis : ? (doet overgeven met dosissen boven de 200mg/d).

 

50mg elementair zink =

1. 1. • 168mg zinkacetaat dihydraat

      • 104mg zinkchloride

      • 240mg zinkmonomethionine

      • 348mg zinkgluconaat

      • 220mg zinksulfaat

      • 287mg zinkorotaat

      • 314mg zinkorotaat dihydraat

 

1. • anorganische zinkvormen (zinksulfaat, zinkoxide, zinkchloride...) worden door het organisme niet herkend als nutriënt ; zij veroorzaken diarree wat te beschouwen is als een ontgiftingsreactie van het organisme ;

   • organische zinkvormen zoals zinkacetaat, gluconaat of -citraat zijn zeer effectief met een heel goede maagdarmpassage en celopname (best innemen na de maaltijd) ; het aminozuur-gecheleerde zink (zoals zinkmonomethionine) vormt geen zouten met het fytinezuur in ongeraffineerde granen en peulvruchten zoals soja ;

   • citroen- of wijnsteenzuur vermindert de doeltreffendheid door chelatie met zink ; daarom beter geen citrushoudende dranken of citrusfruit innemen 1 uur voor of 1 uur na het zinksupplement ;

   • Zn eventueel samen met vit C en vit A : voor het versterken van het immuunstelsel ;

   • Zn niet samen innemen met Fe en vitamine B9 : interferentie mogelijk met verstoring van hun absorptie ;

   • opgelet : Zn-supplementen kunnen braakneigingen uitlokken

 

Bij verkoudheid :

1. • voldoende hoge zinksuppletie  : 9.5mg per dag voor mannen en 7mg/d voor vrouwen zijn aanbevolen

   • behandelingsduur met zink : max. 1 week

 

Zinktekort testen met :

1. • bloedonderzoek

   • zinksulfaatoplossing (Zinc Tally° van Metagenics) : heeft een sterke vieze smaak en geur van rotte eieren bij personen met normale zinkspiegels ; ingeval van zinktekort heeft deze oplossing geen opvallend slechte smaak noch geur.

 

 

 

De lezer dient steeds in acht te houden dat de beschreven curatieve eigenschappen in geen enkel geval het medisch advies vervangen, welke steeds onmisbaar is bij het stellen van een diagnose en bij bepaling van de ernst van de aandoening. Wel wordt de gebruiker gestimuleerd beslissingen met betrekking tot zijn gezondheid te nemen, op basis van eigen research, steeds in samenspraak met een professionele gezondheidswerker.

 

In alle gevallen valt het gebruik van dit programma enkel onder de controle, het beheer, de risico's en de verantwoordelijkheden van de gebruiker.