Bioteelt en biologische voeding
Laatste bijwerking : 2022.7.24
Organic agriculture (uk).
Uit de voeding die wij eten, halen wij de elementen waarmee ons organisme is opgebouwd en die onze vitale energie onderhouden. Zij zijn essentieel voor onze gezondheid. Deze stoffen zouden wij "gezondheidsmiddelen" moeten noemen en niet de medicamenten die voor zieken bedoeld zijn.
Onze westerse levenswijze verwijdert ons meer en meer van onze wortels, de kwaliteit van ons voedsel gaat erop achteruit door steeds intensievere landbouwmethoden en door steeds meer doorgedreven verwerkings-, behandelings- en bewaringswijzen (zie : "Voedselontaarding" en "Voedselgriezel"). Een schijnbare overvloed aan voedingsmiddelen verbergt ernstige onevenwichten in onze betrachting te voldoen aan de structurele en functionele noden van onze cellen, tengevolge van onze aan actieve of passieve stress onderhevige levensstijl.
Willen we echt elke dag een feestmaal, of enkel op feestdagen?
Waarom steeds meer en meer? Waarom niet verder doen met minder, maar beter?
|
Overzicht inhoud :
|
|
Inhoud :
De nieuwe voedselbeweging :
Voedsel is altijd in het nieuws : het raakt politieke, sociale, emotionele, psychologische, ecologische en economische kwesties. Nieuw is de stadslandbouw : siertuin wordt terug moestuin. Een hernieuwde belangstelling voor wat en hoe we eten. De laatste keer dat mensen hun eigen groente teelden was tijdens de tweede oorlog. Wat is er aan de hand? Het antwoord is kort : 't is weer oorlog.
De nieuwe voedselbeweging is een daad van volksverzet tegen een systeem dat nauwelijks minder schadelijk is voor lijf en leden dan een militair conflict. Want voedsel is veel te belangrijk om te worden overgelaten aan megaconcerns. We moeten weer de baas worden over ons voedsel en het positief en collectief gaan inzetten als werktuig om vorm te geven aan een betere wereld. Voor een herbezinning op onze manier van leven is voedsel van vitaal belang. Veel van de dilemma's waar we nu voor staan (hoe verzoenen we de stad en land, mens en natuur, welvaart en duurzaamheid...) zijn aan te pakken door middel van voedsel. Voedsel is de grote gemene deler : de meest onmisbare schakel in ons voortbestaan.
Het hightech industriële boerenbedrijf is niet de enige manier om de wereld te voeden. Het resultaat is dat meer en meer boeren gebruik maken van aangekocht zaaigoed van grote bedrijven, in plaats van verder te telen met hun eigen variëteiten en die verder te ontwikkelen. Die lokale variëteiten zijn immers beter aangepast aan de lokale bodem en microklimaat. Daarnaast zijn vergelijkende studies van alternatieve benaderingen geneigd voornamelijk te kijken naar prestatie-indicatoren op de korte termijn, zoals gewasopbrengst. Maar het aantal tonnen graan per hectare per jaar laat zich veel gemakkelijker meten dan welzijn en gezondheid van mens én natuur. Willen we een goed leven leiden dan moet voedsel daarin centraal staan.
Dan is er nog de kwestie van eetpatronen : hoewel veganisme vaak wordt afgeschilderd als het ecologisch minst belastende alternatief, sluit het de essentiële rol die dieren in de menselijke voedselketen spelen uit. Varkens en kippen hebben we niet voor niets als sinds mensengeheugenis om ons heen. Het zijn net als wij omnivoren, ze delen ons woonverblijf, eten onze restjes op en worden op hun beurt opgegeten, en vormen zo een schakel in de efficiënte voedselkringloop die de mens kent. Dat wij omnivoren zijn is te zien aan onze relatief lange dunne darm en relatief korte dikke darm, onze kaken, tanden en kiezen, de efficiënte opname van heem-ijzer, en onze behoefte aan vitamine B12.
De invloed van voedsel begrijpen en het positief en collectief gebruiken als leidraad voor ons handelen is de sleutel. Dat kan allerlei vormen aannemen : bv. zelf voor onze kinderen koken, minder industrieel geproduceerd vlees eten, streekproducten kopen, meedoen aan door de gemeenschap gesteunde agrarische projecten (bv. "Growing home"), ons etensafval composteren, weigeren niet-duurzaam gevangen vis te kopen of aansluiten bij bewegingen als "Slowfood" en "Transition Towns" ("Transitienetwerk Vlaanderen").
Fastfood lijkt goedkoop maar is in wezen duur :
- voor het milieu : denk maar aan subsidies (ja, ja!), bodemuitputting door monoculturen, het nakend drinkbaar watertekort, de vervuiling/verstoring van ons milieu, het probleem met antibioticaresistentie...
- voor onze gezondheid : goedkope geïndustrialiseerde voeding staat ook voor hogere medische kosten : obesitas, diabetes, metaboolsyndroom, kanker...
Slowfood is tegengesteld aan Fastfood. De Slowfood-beweging komt op tegen het continue versnellingsprincipe, de obsessie van onze moderne wereld steeds sneller en technischer te moeten gaan in de wil alles (mensen, cultuur, ideeën...) om te vormen in wegwerpbaar consumptiegoed. Alhoewel Slowfood staat voor een open beweging waar mens en cultuur nog waarde hebben, is het ook een politieke drukkingsgroep. Gericht tegen de logica van de grote concerns uit de voedingsindustrie (en hun junkfood) en tegen de globalisering die leidt tot uniforme bereidingswijzen en -smaken. Deze internationale associatie vecht voor het behoud van de biodiversiteit, de bescherming van smaken en bereidingswijzen, voor de kwaliteit van de ter consumptie aangeboden goederen en voor eerlijke productie- en handelspraktijken (zie ook verder). Terug naar de pure keuken met producten uit eigen streek! Met de Slow Food Planet app vind je tientallen Brusselse restaurants, cafés en markten die passen in de Slow food filosofie.
Welke vorm ook wordt gekozen, bedenk dat het niet alleen om voedsel gaat : het gaat erom samen te beslissen in wat voor soort wereld we willen leven, en voedsel te gebruiken om daar dichterbij te komen 
. We moeten kiezen tussen kwantiteit en kwaliteit, tussen ruime of krappe stallen, tussen meer of minder vlees, tussen meer of minder geldwolf zijn. Gewassen gebruiken als voedsel in plaats van als veevoer zou al veel beschikbare grond opleveren.
Eten is weten en geweten.
Noot :
Het streven naar minder leeft bij de meeste onder ons : minder eten maar beter. Maar ook minder verplichtingen om beter te beleven, of misschien ook : minder vrienden, om hen beter te leren kennen... Omdat "minder en beter" samengaat met "trager". Het is pas door echt zijn tijd te nemen dat de mens opnieuw volop kan genieten van de verschillende activiteiten waaruit zijn leven bestaat. Probeer eens met bv. slow sex...
ECO :
Conventionele landbouw beschouwt de natuur dikwijls als dé vijand. Een natuur die met chemicaliën, irrigatiesystemen, GGO (Genetisch Gewijzigde Organismen : zie "Voedselgriezel"), kunstmest... gecontroleerd moet worden. Alleen hebben deze ingrepen, samen met overexploitatie en pollutie, geleid tot een massale degradatie van onze ecologische systemen : vandaag kan 60% van die ecosystemen zichzelf niet meer in stand houden zonder hulp van buitenaf.
Bioteelt of biologische landbouw is een antwoord op de heersende milieucrisis op het gebied van landbouw en voeding. Deze term verwijst naar een specifiek landbouwsysteem dat het gebruik van chemische meststoffen en synthetische pesticiden en van Genetisch Gewijzigde Organismen uitsluit.
Het is waar dat Europa sedert het eind van de jaren 1990 alle biotechnologie afwees die te maken had met de overdracht van genen. Doch in werkelijkheid betreft dit enkel de teelt ervan, want Europa blijft wel in belangrijke mate genetisch gewijzigde landbouwproducten uit de VS invoeren.
Anderzijds bevatten bio-gewassen ook chemische stoffen! Er zouden evenveel zware metalen en PCBs voorkomen in klassieke gewassen dan in bio-gewassen. Deze stoffen zijn immers geochemisch : zij zitten in de bodem en in het water. Zij worden dus opgenomen door alle voedingsmiddelen, ongeacht hun productiewijze.
BIO :
Bioteelt kan worden beschouwd als een van de manieren om aan duurzame landbouw te doen, waarbij de term "biologisch" of afgekort "Bio" (term die dikwijls wettelijk beschermd is) staat voor een certificaat, een geheel van normen en vereisten. Meerdere internationale onafhankelijke labels waarmee dit type landbouw wordt herkend werden aanvaard : Rainforest Alliance (us), Bioforum Vlaanderen (be), AB, Ecocert et Nature et progrès (fr), ICEA, Soil Association (uk), BDIH (de), Demeter (de) ...
Stichting Demeter versterkt de biodynamische landbouw, door inzet van het Demeter-keurmerk. Om Demeter-kwaliteit te garanderen wordt een certificeringssysteem onderhouden voor biodynamische boeren en voor verwerkers van hun producten. Biologisch-dynamische landbouw is een vorm van biologische landbouw die gestoeld is op de antroposofische principes van filosoof Rudolf Steiner. In de biologisch-dynamische landbouw gaat men ervan uit dat hemellichamen invloed uitoefenen op de groei van de gewassen. Voor en tijdens het verbouwen van de gewassen houdt men daarom in alle opzichten rekening met veronderstelde kosmische invloeden. De maan zou bijvoorbeeld niet alleen de getijstroom beïnvloeden, maar ook de waterhuishouding van gewassen. Biologisch-dynamisch geteelde producten krijgen veelal het Demeter-keurmerk. Producten die het Demeter-keurmerk hebben, hebben ook het EKO-keurmerk. Andersom is niet het geval [Wikipedia].
Alleen de producten die een Bio-label bekomen mogen de term "biologisch" vermelden. De eisen verbonden aan het label richten zich op het respect van het milieu en op het vooropgestelde gehalte aan biologisch gecontroleerde ingrediënten, geteeld zonder meststoffen en synthese-pesticiden in het kader van een duurzame landbouw. Dit wil niet zeggen dat geen enkele behandeling of toevoeging toegelaten is. Maar deze laatsten moeten wel "natuurlijk" zijn, dus van dierlijke, plantaardige of minerale oorsprong. Bioproducten moeten ook een strikt lastenboek respecteren mbt hun transformatie en verhandeling. Men wordt geen bioteler op een maand tijd : eerst moeten heel specifieke teelt-, droog- en productietechnieken aangeleerd en gerespecteerd worden. In België zijn enkel de voedingsstoffen met het logo "Biogarantie" gewaarborgd bio.
Vanaf 1 juli 2010 moet een nieuw Europees biolabel ("euroblad") verplicht afgebeeld staan op de in de Europese gemeenschap voorverpakte voedingsmiddelen die voldoen aan de vereiste normen.
Soms staat ook gecodeerde informatie onder vorm van cijfers op het etiket :
- code bestaande uit 4 cijfers, beginnend met 3 of 4 : duidt op een conventionele cultuurwijze (met kunstmest, pesticiden...)
- code bestaande uit 5 cijfers, beginnend met 9 : duidt op een biologisch geteeld product
- code bestaande uit 5 cijfers, beginnend met 8 : duidt op een genetische gewijzigd product
Bioproducten die geen voeding zijn, dragen het biolabel "Ecogarantie".
Biologische landbouw is in volle expansie en staat voor een breed geheel technieken van intensieve biologische landbouwmethoden tot landbouwsystemen die steunen op natuurinzicht met precieze opvolging van de seizoenen en van de stand van de maan en de planeten, met de bedoeling het rendement van de teelt te verbeteren, natuurlijk én doeltreffender . Het systeem bevordert ook de biodiversiteit, de biologische grondactiviteit en de biologische cyclussen. De teelt van het product en het oogsten ervan mag niet bijdragen tot de klimaatverandering, zij moeten de uitstoot van CO2 tijdens het productieproces compenseren door bv. bomen aan te planten en/of groene energie te gebruiken (bv. windenergie). Bioteelt staat dus niet alleen voor "gezond" voedsel maar ook voor "ecologisch" verantwoorde teelttechnieken met bescherming van de natuur en van de ecosystemen. Onze gezondheid begint in de bodem...
Op voedingsgebied bestaan er niet altijd significante verschillen tussen de samenstelling van grondstoffen uit de bioteelt en deze uit de traditionele landbouw. Sommige studies wijzen toch op een hoger gehalte aan antioxidantia bij producten uit de biologische landbouw . Planten uit de bioteelt doen immers meer beroep op hun eigen verdedigingssysteem in hun strijd tegen allerhande stresstoestanden, met een verhoging van hun gehalte aan antioxidantia (en aan smaak!) tot gevolg. Hoe meer een plant aan stress blootstaat, hoe meer antioxidantia zij aanmaakt. Zij zijn interessanter voor de gezondheid dankzij deze diversiteit en duidelijk beter dan voedingssupplementen die maar een gedeelte van de antioxidantia-soorten (zoals de polyfenolen in tomaten) bevatten . Vandaar het belang van "Whole food-supplementen", zie : "Nutriënten aanbevelen". Een door Anses (Fr) in 2003 gevoerde nutritionele evaluatie van bio-gewassen geteeld in volle grond, toonde aan dat bio fruit en groenten 10 tot 20% meer droge rest bevatten dan gewassen uit de klassieke teelt : dus minder water, maar meer mineralen zoals magnesium, ijzer en zink. Ook zouden bio-vlees, bio-melk en bio-eieren rijker zijn aan omega3-vetzuren (tot 70% meer) .
Voor goede gecontroleerde en wetenschappelijke informatie over biologische producten : The Organic Center (non-profit-organisatie).
In het kader van de evaluatie van diverse gezondheidsrisico's (pesticiden, nitraten, fosfaten, zware metalen, dioxines, parasieten, dierlijk meel) genieten deze voedingsmiddelen echter van een eisenbundel die hun gebruik globaal veiliger maakt ten opzichte van producten uit de klassieke landbouw .
De blootstelling aan bacteriën via de consumptie van groenten en fruit (Enterobacteraless, Burkholderiales en Lactobacillales) heeft mogelijks een gunstige impact op de functionele diversiteit van de darmmicrobiota. In dat geval zouden we verse groenten en vers fruit als probiotica kunnen beschouwen...
Bio is voor alles een manier om met de wereld om te gaan, vervat in het concept van de duurzame ontwikkeling met haar 3 pijlers : respect voor het milieu, sociale verantwoordelijkheid en economische leefbaarheid. Want de Bioteelt zorgt ook voor meer werk, wat betaald moet worden... Anderzijds kan bespaard worden door de vele tussenpersonen te beperken door lokaal te produceren en te consumeren.
In Frankrijk : Bleu-Blanc-Coeur, Label Rouge
Noot :
Europa wil tegen 2030 meer biolandbouw. Biolandbouw zelf heeft echter meer land nodig om eenzelfde hoeveelheid voedsel te produceren (van 7.5% vandaag naar 25% in 2030, Van boer-tot-bord-strategie). Naar aanleiding van die doelstelling pleiten wetenschappers in "Trends in Plant Science" voor om moderne plantveredelingstechnieken zoals CRISPR-Cas9 toe te laten in de biolandbouw .
Noot :
Een product met het bekende bio-wimpeltje erop garandeert dat de ingrediënten die erin zitten biologisch geteeld werden. Dat is mooi, want die productiemethode belast het milieu minder, maar dat betekent niet dat die ingrediënten vervolgens niet industrieel bewerkt konden worden. Ook biologische producten kunnen ultrabewerkt zijn. De beste manier om te weten welk vlees je in de kuip hebt, is – ook bij biologische producten – de etiketten grondig lezen.
FAIR, handel met respect :
Eerlijke handel steunt op een commercieel partnerschap en op een sociale beweging die de verbetering van het handelsrecht en handelsvoorwaarden voor marginale arbeiders voorop stelt, vooral in het kader van de internationale Noord-Zuid uitwisseling. Het principe richt zich uitdrukkelijk tot de opbrengst van het gewone volk (voedingsgewassen, grondstoffen, ambachtelijke producten).
Eerlijke handel staat voor een collectieve organisatiebeweging die gebaseerd is op nieuwe productie- en verdelingswegen bij internationale handel met eigen sociale, economische en milieunormen, zonder tussenkomst van staten en zonder de nationale wetgevingen te veranderen : Trade, not aid! (handel, geef geen hulp).
Eerlijk handeldrijven komt de democratie, de transparantie en de rechten van de mens ten goede, met inspraak voor de producenten wat betreft de gehanteerde prijzen, die niet alleen op basis van de economische kosten bepaald worden, maar ook rekening houdend met de menselijke, sociale en milieuproductiekosten .
De producten uit het Fair Trade-circuit worden gecontroleerd door onafhankelijke en geloofwaardige organisaties (FLO-cert) en ingevoerd door gecertificeerde importeurs.
De groene beweging is geen trend meer maar een levenswijze. Hierbij verzekert het Bio-label het vertrouwen van de consument.
Ontdek FAIREBEL, de faire Belgische melk!
Zelf biologisch telen :
De bioteelt steunt op 4 basisprincipes :
-
-
Enkel organische meststoffen en toevoegingen gebruiken (gecomposte mest, compost...) om de voorraad aan voedingselementen in de grond te herstellen.
-
-
-
De grond in de diepte bewerken zonder haar echter om te steken, om de bacteriële fauna en flora in de grond niet te verstoren.
-
-
-
Groene meststoffen telen, ook in kleine moestuinen : 1 rang witte klaver tussen 2 rangen aardappelen is voldoende! We moeten beter inspelen op hoe de natuur werkt, in al haar samenhang. Dat zal zorgen voor een gevarieerder en gezonder voedingspatroon.
-
-
-
Steeds teelten roteren, wat helpt om de meeste parasieten en ziekten te vermijden, vooral indien men ook let op enkele preventieve maatregelen, zoals het niet nat maken van de bladeren bij het besproeien van tomaatplanten, wat ziekten zoals meeldauw kan voorkomen.
-
Monocultuur is goedbedoeld maar kortzichtig. Het gaat gepaard met verlies van biodiversiteit, met de uitputting van de bodem en fossiele brandstoffen, en met klimaatverandering. We hebben de landbouw "gemoderniseerd", op een manier die voorbij gaat aan de nauwe relatie tussen planten, bomen en dieren. We hebben monoculturen ontwikkeld, bomen verwijderd van het land om plaats te maken voor gewassen en de dieren gescheiden van de velden door ze binnen te houden. Juist die scheiding van dieren en gewassen is een grote fout gebleken. Daardoor immers worden grote hoeveelheden kunstmest en bestrijdingsmiddelen gebruikt op de akkers en is er een milieuprobleem ontstaan. Specialisatie is niet langer gewenst, we moeten terug naar gemengde boerenbedrijven die zowel vee houden als akkers verbouwen.
Grootschalige boerderijen en sterk gemechaniseerde plantages bedienen via de industrie consumenten die ver weg wonen. Die zullen dus nodig blijven, want bepaalde regio's kunnen zichzelf niet bedruipen. Maar daarnaast is er ruimte voor landbouw met korte ketens, die hun producten rechtstreeks verkopen aan de consument. De overheid moet ervoor zorgen dat kleine boeren niet worden weggevaagd door die grote concurrenten bv. met speciale toegang tot kredieten en verkoopprogramma's.
Wees gerust, tegenwoordig ligt de dreiging niet bij een gebrek aan voedsel. Nu al wordt er dubbel zoveel voedsel geproduceerd als nodig. Een groot deel daarvan wordt verspild (van de 2.4 miljard ton voedsel dat wereldwijd wordt geproduceerd, belandt 1.3 miljard ton niet op de borden) of gebruikt als veevoeder (soja, maïs). Onze planeet kan een consumptie aan van 35kg per persoon per jaar. In België zitten we al aan 75kg! Deze vleesconsumptie verhoogt het risico op hart- en vaatziekten en moet dus omlaag!
Gezond uit eigen grond? Maar is je grond gezond? Meer weten of twijfels? Doe de test!
Biodiversiteit :
De natuur is enkel leefbaar dankzij het evenwicht en de interacties tussen alle soorten leven en andere elementen. Deze diversiteit is haar rijkdom, maar tegelijkertijd ook haar grootste kwetsbaarheid. Zoals homeostase staat voor de ideale evenwichtstoestand in ons organisme, zo bepaalt biodiversiteit de gezondheidstoestand van ons milieu.
Biodiversiteit staat voor de harmonieuze co-existentie van ontelbare soorten leven in verschillende ecosystemen (zee, platteland, bos, stad, bergen...). Biodiversiteit hangt af van het milieu en de bescherming van dat milieu, en van de risico's die het loopt. Een mozaïek van onmisbare natuurlijke rijkdommen voor een evenwichtig dagelijks leven van de mens, vandaag en morgen. Biodiversiteit biedt immers alles wat we nodig hebben : voeding, hout voor verwarming, energie, absorptie van CO2 en vrijstelling van O2 ... Maar op dit ogenblijk wordt deze diversiteit ernstig bedreigd. Een toename van het aantal knaagdieren door een verlies aan biodiversiteit leidt onvermijdbaar tot een verhoging van het aantal bacteriën en virussen die bij de mens ziekten veroorzaken.
Kleine boeren hebben daar minder last van parasieten dan grote planters, omdat ze meer biodiversiteit op hun velden hebben. Ze zetten verschillende variëteiten door elkaar naast een brede waaier aan andere gewassen. Zo gebeurt het in de natuur ook, van alles door elkaar. Daardoor krijgt bv. een schimmel geen kans om te woekeren. Als één variëteit het tijdelijk niet goed doet, is er de rest om op terug te vallen. Maar als je werkt met monoculturen van dezelfde plantjes die netjes in rijen in steriele bodems staan, creëer je omstandigheden die uitermate geschikt zijn voor een schimmel. Biodiversiteit zorgt dus voor animo in het natuurlijk leefmilieu van dieren en planten en dat komt ook de smaak ten goede, want een plant onder positieve stress smaakt beter!
Vechten tegen de natuur kost veel geld, zeker voor kleine boeren met weinig middelen. Zij hebben er alle voordeel bij mee te werken met de natuur. Dat is rendabeler maar past niet in de filosofie van grote bedrijven, voor wie de natuur de vijand is. Je kan vandaag winnaar zijn, maar morgen verliezen. Van de natuur valt niet te winnen, zelfs niet met genetische manipulatie. Een schimmel is altijd sneller dan een plant...
In onze eigen ecosystemen zijn deze uitbraken van ziekten bij de mens (Lyme, Salmonella, Candida...), maar ook bij dieren (SARS, varkenspest...) en planten (schimmelexplosie op bomen...) prachtige voorbeelden van ecologische ziekten die te wijten zijn aan een verstoring tussen mens en milieu. Omdat de parasieten die het evenwicht moesten helpen bewaren, werden vernietigd door het gebruik van pesticiden, chemische additieven, antibiotica... (zie ook : "Voedselgriezel") en het verdwijnen van hun natuurlijke predatoren. Door het gebrek eraan ontstaan ziekten, bij de mens in bidonvilles en sloppenwijken, bij planten in enorme monoculturen, en bij dieren in ruimtes waar zij massaal moeten samenhokken. Het regulerend effect van parasieten op levensruimte en immuniteit zorgt voor het in toom houden van een populatie of van een veestapel.
Op de conferentie inzake milieu en ontwikkeling in Rio (1992) beslisten alle landen voorrang te verlenen aan de bescherming en het herstel van de zo vitale biodiversiteit. De achteruitgang ervan bedreigt immers de werking van de planeet, van de economie en van de mens zelf. Volgens een tussentijds rapport versnelde de achteruitgang echter nog in de periode 2005 - 2008 zodat, indien niet drastisch wordt ingegrepen, het verlies aan ecocapaciteit nog zal versnellen. Het milieu gaat ten onder, omdat de mens ziek is. Hier trakteert de winnaar niet, het is de verliezer die betaalt...
2010 werd door de UNO uitgeroepen tot het internationale jaar van de biodiversiteit. Om de achteruitgang ervan te doen stoppen. Biodiversiteit is immers essentieel voor al onze dagelijkse behoeften. Biodiversiteit zorgt immers voor voeding, energiebronnen, geneesmiddelen, waterzuivering en zuurstof. Biodiversiteit zorgt ook voor de bemesting van de grond, de regeling van de klimaatveranderingen en de bestuiving van bloemen en fruitbomen. Biodiversiteit zorgt voor evenwicht in ons leefmilieu (de natuur en zijn bewoners), zowel kwalitatief als kwantitatief.
De mens maakt deel uit van deze diversiteit en moet dan ook zijn verantwoordelijkheid opnemen in zijn milieu. Door de impact op zijn omgeving zo klein mogelijk te maken. Daarom moet afval sorteren, beperken van energieverbruik, pesticiden mijden... of zorgen voor een schuilplaats waar verschillende plant- en diersoorten kunnen samenleven, deel uitmaken van zijn dagelijks leven.
In wezen gaan klimaatonderhandelingen niet over CO2-reducties maar over bewuste levensstijl... In plaats van de natuur te misbruiken, zouden we beter letten op hetgeen de natuur voor ons kan doen. Welke diensten zijn ons kan leveren.
Ecosysteemdiensten zijn een nieuw concept waarmee men weg wil van het idee dat de natuur beschermen uitsluitend nuttig is voor de natuurliefhebber. Anders dan bij het concept biodiversiteit blijft in ecosysteemdiensten de mens centraal staan... Door er een concrete en correcte waarde aan te hangen, wordt het voor veel mensen een begrijpelijk argument. Nu we zo veel natuur verliezen, worden we ons steeds bewuster van haar belang. Eocsystemen geven een meerwaarde aan de economie : landbouw heeft de natuur nodig om te kunnen functioneren (bodem, water, bestuiving...).
Wat laten we onze kleinkinderen na?
Steeds meer produceren?
De productie verhogen om de planeet te voeden is niet voldoende.
Sedert 2006 werden 15 tot 20 miljoen hectaren landbouwgrond in ontwikkelingslanden aangekocht of gehuurd door regeringen van rijke landen of door private investeerders. Deze jacht op landbouwgronden in ontwikkelingslanden is verontrustend. De concentratie aan gronden in de handen van groot-grondbezitters of van firma's die werken in opdracht van rijkere staten stelt een reëel probleem op leven en dood voor de kleine landbouwers, die ongeveer de helft uit maken van het miljard chronisch ondervoede mensen in de wereld.
Wat absoluut moet vermeden worden is het opnieuw voor lange tijd afhankelijk maken van deze mensen en de uitputting van de gronden door die firma's tengevolge van een te intensieve teelt. En vooral, men moet het recht op voeding voor de lokale bevolking veilig stellen .
De hevige schommelingen en duizelingwekkende stijging van bv. de graan- en rijstkoers hebben meestal niets te maken met een goede of slechte oogst. De distributieketen van voedingsmiddelen speelt zeker een even grote rol als het productievolume. Denken dat meer produceren volstaat om de planeet te voeden is zuivere nonsens. Wat telt is de toegang tot voedingsmiddelen. Een miljard mensen lijdt honger omdat ze te arm zijn, niet omdat er niet genoeg voedsel wordt geproduceerd. Zelfs na een koersdaling verbetert deze situatie immers niet.
Daarnaast is het ook belangrijk te beseffen dat de noden aan graan niet enkel afhankelijk zijn van de bevolkingsaangroei (actueel 6,7 miljard inwoners, 9 miljard in 2050) en de verstedelijking maar eveneens van de nieuwe vraag naar vlees in de ontwikkelingslanden. Als men weet dat er 9kg graan nodig is voor de productie van 1kg vlees beseft men dat de beste manier om voldoende graan over te houden, niet noodzakelijk een verhoging van de productie vereist maar een vermindering van de consumptie van vlees.
Tegenover de "opbrengst" en het "mooi uiterlijk" als streefdoel in de conventionele landbouw, staat de "kwaliteit" vooraan in de biologische landbouw. Met betere bemesting via vertraagde vrijgave van voedingsstoffen, voor een robuuster wortelgestel in volle grond (tegenover een watercultuur bv., moet de plant in volle grond meer moeite doen om de schaarsere basisstoffen te vinden in de bodem) en voor een meer evenwichtig aanbod aan micronutriënten (zo'n plant moet zichzelf verdedigen en zal dit doen door meer fytonutriënten aan te maken). Voedsel is immers een levende materie, plantaardig of dierlijk. Om zich te verdedigen en zich te handhaven in de natuur, hebben planten en dieren een bepaald evenwicht aan inhoudsstoffen bereikt, die in synergie met elkaar werken. Men schat dat fruit, groenten en granen meer dan 5000 verschillende fytonutriënten bevatten, waarvan een groot deel nog onbekend is. Deze voedingsmatrix, deze complete omgeving van actieve nutriënten en begeleidende micronutriënten, vormt de basis van ons evenwicht, van onze gezondheid. Kwaliteit voor alles!
Binnenkort terug hongersnood?
Elke 5 seconden sterft ergens op de wereld een kind jonger dan 10 van de honger. Nochtans becijferde de FAO (Food and Agriculture Organisation) van de Verenigde Naties (VN) dat er, nu vandaag, voldoende voedsel zou kunnen geproduceerd worden om 12 miljard mensen te voeden, zelfs zonder pesticiden (zie het rapport van de VN 01 2017). Wij zijn maar met 6.7 miljard : dan is elk kind dat sterft van de honger dus vermoord!
In de lente van 2008 schoten de prijzen van landbouwgrondstoffen (rijst, tarwe, maïs, soja...) brutaal omhoog met 52%. De eerste schuldige van deze verhoging zijn de groene brandstoffen : 5% van de tarwe, 10% van de maïs en soja, en 20% van de suiker, die in de wereld worden geproduceerd, worden aangewend voor het aanmaken van brandstof. Hierdoor worden 100 miljoen ton granen geschikt voor menselijke consumptie misbruikt, wat voor 30% meespeelt in de sterke prijsstijgingen .
De andere schuldige is vlees (zie hoger). Omdat meer en meer maïs en soja nodig zijn om, door de steeds stijgende vraag naar vleesproducten, meer en meer dieren te voederen.
Wanneer de crisis het hardst toesloeg hebben een vijftiental landbouwgrondstoffenexporterende landen (waaronder Argentinië, Ethiopië, India, Rusland en Vietnam) beperkingen opgelegd aan hun uitvoer om zo hun eigen voedselveiligheid te waarborgen. Gevolg voor de landen die afhangen van de import ervan : voedselonveiligheid.
Binnenkort terug hongersnood?
Pas op : de bankcrisis is nog verre van gedaan, de olieprijs zit terug in de lift (en zal blijven stijgen door de komende schaarste), het klimaat wordt onvoorspelbaar : overstromingen of erge droogte waardoor de oogsten mislukken in 2 of 3 van de 5 grootste graanproducerende landen (VS, Brazilië, Europa, Australië, Oekraïne) volstaan om de wereldvoorraden niet terug te kunnen aanvullen. Paniek door speculatie en hamsteren volstaan dan om oproer uit te lokken.
De enige mogelijkheid om paniek en chaos te vermijden bestaat uit een hervorming van de landbouw. Nu. Het is echter absoluut niet zeker dat staten, die gewoon zijn steeds op korte termijn te handelen, preventief zullen durven ageren vooraleer een ernstige hongersnood optreedt. Spijtig dat de overgrote meerderheid van hen die hier lokaal onze voeding kweekten vertrokken zijn zonder dat zij hun kennis hebben kunnen overdragen aan een opvolger.
Als niets verandert, kennen we binnenkort hongersnood.
Tegenover een voedseltekort op wereldvlak is de enige gekende aanpassingsreactie de hongersnood. Behalve indien we nu kiezen voor een vermindering in plaats van een aanpassing. Omdat de actuele crisis ons de mogelijkheid geeft een eind te maken aan onze koopobsessie. Want dat er een link is tussen hyperconsumptie en economische crisis is evident. In een cultuur waar de onweerstaanbare drang te consumeren de psychologie van de burgers domineert, zijn de mensen gereed alles te doen om maar te kunnen kopen. Zover zelfs dat zij krediet opnemen om huizen te kopen die zij niet kunnen terugbetalen. Hyperconsumptie heeft dus een rol gespeelt in de economische ramp. Moderne hongersnood is dan geldnood. En er bestaat een onzichtbare link tussen geldnood en overgewicht... : stress voor de toekomst die het organisme doet hamsteren!
"Change the system, not the climat" (Naomi Klein).
Onze economie die niet kan overleven zonder dat mensen steeds meer verbruiken en waar dus steeds meer geproduceerd moet worden en dus ook gewerkt, moet door iets anders worden vervangen. Wij hebben een cultuur nodig die de persoonlijke ontplooiing van elke persoon promoveert op een andere wijze dan door aankopen. Een maatschappij die weerstaat aan de consumptiedrang en die is gestoeld op andere organisatieprincipes zou het gevaar op een economische crisis afzwakken, minder natuurlijke grondstoffen vergen en dus ook minder zwaar wegen op het milieu.
Het kan niet blijven duren dat welzijn staat voor steeds meer consumeren. Elke dag een festijn, of alleen op feestdagen? Wij moeten onze definitie van welzijn dringend herzien.
De recente crisis heeft echter ook duidelijke "koop"gevolgen : minder hyperconsumptie, terugkeer naar het gebruik van basisstoffen en naar het zelf bereiden van maaltijden, meer plaats voor verantwoord plezier-voedsel, voor meer gezellig samenzijn. Het luidt waarschijnlijk het einde in van een bepaalde massaconsumptie en van de groei van labelproducten, een probleem waarmee we ook in België te maken hebben : lokale producten, uit de bioteelt of fairtrade, zitten duidelijk in de lift.
De beweging is ingezet en de globalisering van de voeding is afgeremd. Meer nadruk komt op de bescherming van de levensomgeving en het afwijzen van een "gestandaardiseerde" voeding .
Zie ook : "Slow food", Slow money", "Frugalista", "Downshifters"...
Praktisch
Onze gezondheid begint in de bodem. En goedkoop eten is niet goedkoop : we scheuren er nu onze broek aan. Met diabetes, obesitas, verarming van de bodem...
10 Goede redenen om voor biologische producten te kiezen :
-
-
Een aardbei smaakt naar een aardbei, een tomaat smaakt zoals een tomaat : fruit en groenten kunnen groeien volgens hun ritme in een natuurlijk milieu (in volle grond!) en met respect voor de seizoenen. En dat proef je.
-
100% natuurlijk vlees : geen groeibevorderaars, geen kalmeermiddelen, geen preventieve antibiotherapie : hun gebruik is verboden in de bioteelt. Geen residu's van deze stoffen zitten in biovlees (en melk).
-
Beperkt aantal additieven : bij de bewerking van bioproducten zijn maar een beperkt aantal additieven toegelaten.
-
Goed behandelde dieren : de bioteelt legt de nadruk op het welzijn van de dieren, met voldoende zorgen (om zo ziekten te vermijden) en gevoed met voornamelijk plantaardig en biologisch voeder. Minimale buiten- en binnenruimten zijn voorzien voor vrij loslopende dieren.
-
Minder vervuilde velden : biotelers gebruiken geen pesticiden, noch chemische meststoffen.
-
Met en niet tegen de natuur : biotelers werken zo goed mogelijk in harmonie met de natuur.
-
Iets gezonder : meestal zitten er meer vitaminen, mineralen en antioxidantia in biofruit en -groenten.
-
Een correcte prijs : is bio te duur? Het plezier van een goede natuurlijke smaak... Daarnaast hebben vervuiling van de grond en het water ook een prijs... Nochtans hoeft gezond eten niet duur te zijn!
-
Geen GGO's, maar meer biodiversiteit : het doel van bioteelt is het bewaren van de vruchtbaarheid van de gronden, van de omgeving en van de biodiversiteit zonder gebruik te maken van GGO's.
-
Een bio-toekomst? : kiezen voor bioteelt, is een bijdrage leveren tot de bescherming van het milieu en zorgen voor gezonde voedingsmiddelen op ons bord.
-
De bioteelt, gewaarborgd bio? Van de teelt tot de verdeling, zonder de verwerking en de controle te vergeten : alles staat in het bio-lastenboek. De toegelaten landbouwtechnieken zijn in detail voorgeschreven en kiezen voor zachte methoden : natuurlijke bemesting, cultuurrotatie, mechanisch of thermisch onkruid verdelgen, keuze van natuurlijk resistente planten, ecologisch bestrijden van schadelijke dieren en ziekten...
Geen mogelijkheid alles bio te kopen? Wees dan selectief in uw keuze : deze groenten en fruit bevatten
-
-
de meeste pesticiden : selder, perziken, aardbeien, appels, blauwe bosbessen, nectarines, paprika, spinazie, boerenkool, kersen, aardappelen, druiven
-
de minste pesticiden : ui, avocado, zoete maïs, ananas, mango, reukerwten, asperges, kiwi, kool, aubergine, kanteloep, watermeloen, pompelmoes, zoete aardappel, suikermeloen
-
Bron : Environmental Working Group’s Pesticides in Produce
