Algemeen - Vitaminen
Laatste bijwerking : 2021.11.19
Vitaminen zijn kleine organische moleculen die "essentieel" voor het organisme zijn. Zij kunnen dus niet (meer) door het organisme aangemaakt worden en dienen via de voeding aangebracht.
Overzicht inhoud :
Natuurlijke/synthetische vitaminen
Officiële normen voor nutritionele behoeften
Functie-overzicht van de voornaamste vitaminen
Wie heeft het meest vitaminen en mineralen nodig?
Een vitamine neem je nooit alleen
Inhoud :
Indeling vitaminen :
Vitaminen worden ingedeeld in vetoplosbare en wateroplosbare.
Wateroplosbare kunnen niet gestockeerd worden in het organisme. Zij worden direct uit het voedsel opgenomen en zijn niet giftig.
Vb. : B1 (thiamine), B2 (riboflavine), B3 (PP, nicotinamide), B5 (dexpanthenol), B6 (pyridoxine), B7 (inositol), B8 (biotine), B9 (foliumzuur), B12 (cobalamine), C (ascorbinezuur).
Vetoplosbare vitamines worden bewaard in de lever, worden niet gemakkelijk geabsorbeerd en kunnen giftig zijn.
Vb. : A (retinol), D (cholecalciferol), E (alfa-tocoferol), K (menadion).
-
-
-
-
De meeste vitaminen zijn coënzymes of component van een co-enzym.
-
Alle vitaminen treden op als anti-oxidant of als cofactor van anti-oxidanten.
-
-
-
Vooral de B-vitamines zijn de bougies voor de verbranding van de lichaamsbrandstoffen (eiwitten, vetten, koolhydraten...) : het zijn de cofactoren van de enzymen.
-
-
-
-
-
bv. bij sportstress (jogging...) zijn veel meer vit B's nodig.
-
lage vit B-spiegels veroorzaken o.a. vermoeidheid, depressie, verwarring, ongezond voorkomen.
-
-
-
-
De concentraties van de 13 essentiële vitaminen variëren van weefsel tot weefsel :
-
-
verschillende biologische functies vereisen verschillende hoeveelheden van hetzelfde vitamine.
-
een normaal lichaamsniveau van een vitamine kan een deficiëntie in één of ander weefsel maskeren ; sommige weefsels, organen of systemen hebben een hogere nood aan vitaminen voor een optimale functie.
-
Natuurlijke / synthetische vitaminen :
-
-
alle vitaminen komen in de natuur voor als d-isomeer (synthetische vitaminen zijn een racemisch mengsel van de l- en d-isomeren) ; l-isomeren bezitten gewoonlijk geen therapeutische waarde, maar kunnen potentiële gevaarlijke nevenreacties vertonen.
-
-
-
natuurlijke vitaminen buigen gepolariseerd licht naar links (synthetische vitaminen naar rechts) :
-
---> hierdoor vertonen synthetische vitaminen een zwakkere werking tov natuurlijke (soms zelfs met toxische werking).
-
-
vitaminen en mineralen in hun natuurlijke toestand zijn complexen van voedingskatalysatoren, colloïdaal gebonden op eiwitten en vormen enzymcomplexen die een biologische activiteit of functie bezitten. Daarbij kunnen zij ook spoorminerale activators bevatten : technieken van pasteurisatie, van sterilisatie door straling of hitte denatureren deze complexen.
-
-
-
daarbij werken bepaalde voedingscomponenten, gekend en nog niet gekende, samen (in synergie) om een grotere functionele doeltreffendheid in het organisme : deze samenwerking gaat verloren of is onbestaande bij geraffineerde of synthetische vitaminen.
-
Zeker 50 genetische ziekten worden veroorzaakt door enzymdefecten : hoge dosissen van de vitamine-componenten van het enzym kunnen helpen.
Officiële normen voor de nutritionele behoeften :
Officiële normen voor de inname van vitaminen zijn niet alleen betwistbaar, zij worden vaak ook niet gehaald :
-
-
-
eenzijdige en/of geraffineerd, industrieel bereid voedsel, vervangvoeding : leidt tot tekorten
-
meer additieven, een overmaat aan sucrose (= glucose + fructose), aan linolzuur (omega6)
-
hogere milieuverontreiniging : verhoogt de behoefte aan vitaminen en mineralen om de toxische overlast te elimineren
-
gronduitputting, bodemdeficiënties, mestoverschot...
-
vrije radicalen (VR) - pathologie : verbruikt heel veel antioxidanten
-
leefgewoonten zoals roken, stress verbruiken vele micro-elementen
-
bejaarden : minder aanbod (door minder eten), lagere stofwisseling met slechtere opname, geringe lichaamsbeweging
-
gebruik van slaapmiddelen
-
pilgebruik, zwangere moeders en borstvoeding
-
jongeren
-
sporters
-
diarree
-
aandoeningen zoals de ziekte van Crohn of coeliakie (glutenintolerantie) : glutenvrije producten brengen niet altijd het gehalte aan vitaminen (B1, B2, B3 en B9) en mineralen (Fe, Ca), zoals tarwebevattende producten die ze moeten vervangen...
-
-
De minimale behoefte is de hoeveelheid die net geen aantoonbare ziekteverschijnselen veroorzaakt : dit is niet ideaal want iedere nieuwe omstandigheid die hogere eisen stelt aan het organisme, vereist een hogere toevoer aan nutriënten. Er treedt dus dadelijk een tekort op.
Het is dus belangrijker eerder de nadruk te leggen op de OPTIMALE behoefte ipv op de minimale behoefte.
De ADH (Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid) komt dan ook overeen met de hoeveelheid die een normaal gezond organisme minstens nodig heeft om haar toestand te bestendigen. De optimale vitamine-behoefte ligt duidelijk hoger dan het niveau dat het ontstaan van ziekten verhindert.
Een multivitaminepreparaat helpt niet alleen het ontstaan van ziekten door tekorten vermijden. Het helpt de gezondheidstatus verbeteren, zodat ernstige ziekten weinig kans krijgen.
Uit de grote Franse SUVIMAX-studie (dubbelblind vs placebo gedurende meer dan 7 jaar met 12 741 personen van 35 tot 60 jaar oud) bleek dat de inname van een samengesteld vitaminepreparaat de incidentie van kanker bij mannen deed dalen 
. En dat alhoewel in de SUVIMAX-studie alleen werd gewerkt met enkele laaggedoseerde "synthetische" vitaminen.
Voor de meeste vitaminen is geen bovenlimiet gekend voor de hoeveelheid die kan worden ingenomen zonder problemen. Enkel de vetoplosbare vitaminen A, D, K en het vitamine B6 hebben een toxische grens.
Met de "functional foods" wordt het definitief verband gelegd tussen metabole stoornissen en nutriënten.
Stadia van deficiëntie :
1. Subminimum : latente ondervoeding, gebreksziekten
2. Hygiënisch minimum : suboptimale voeding, marginale tekorten
3. Optimaal : optimale voedingstoestand
4. Hyperoptimaal : overvoedingstoestand, toxiciteit...
Fundamentele preventie :
= het opbouwen van een reserve aan essentiële nutriënten, om in tijden van verhoogde eisen, te kunnen voorzien in de optimale behoefte.
Het respecteren van de voedingspyramide zorgt voor een goede gezondheid op lange termijn, zonder gewicht bij te nemen. Een ideaal voor de medische wereld op basis van het Kretenzische dieet.
Een dieet zonder overdaad, noch verbod, die hoge temperaturen mijdt, waarbij de consumptie van melkproducten, zoetigheden en meelproducten wordt beperkt, en deze van volle granen, peulvruchten, vis en koolzaadolie de essentie uitmaken van de voeding.
Dit dieet is echter ver verwijderd van onze actuele voedingsstijl en dikwijls onverenigbaar met onze actieve en sociale manier van leven. Wetenschappelijke bewijzen stapelen zich op en tonen dat onze actuele dagelijkse voeding verre van evenwichtig is. Tekorten aan vitaminen en mineralen komen meer en meer voor.
Daarbij wordt ons organisme nog geconfronteerd met xenobiotica, vreemde stoffen in ons voedsel en in onze omgeving : insecticiden, pesticiden, kleurstoffen, farmaca, ontsmettingsmiddelen, bewaarmiddelen maar ook blootstelling aan stress... Deze stoffen kunnen vrije radicalen genereren die veroudering, vruchtbaarheidsproblemen, genmutaties en celbeschadiging kunnen induceren of versnellen.
Om deze reden worden vitaminesupplementen meer en meer aanbevolen door het medisch corps. Zij dient niet alleen om onze voedingstekorten aan te vullen maar ook om ons gezondheidskapitaal te optimaliseren.
Het is logisch dat de vitaminecomplexen die worden voorgesteld rekening houden met de patiënt : met zijn leeftijd, zijn levensstijl, van het seizoen... Zo bestaan er specifieke vitaminen in geval van stress, voor de haren, bij sportbeoefening, ter ondersteuning van de vitaliteit, voor senioren, voor kinderen...
Tegenwoordig worden vitamine- en mineraalcomplexen geassocieerd met probiotica, de gezondheidsbacteriën. Deze laatsten verhinderen de ontwikkeling van pathogene bacteriën, versterken onze natuurlijke verdedigingsmechanismen en stimuleren de ontgifting.
Noot :
Antioxidante vitaminen gaan de schade veroorzaakt door vrije radicalen beperken, maar deze stoffen verlengen niet de levensduur.
Functie-overzicht van de voornaamste vitaminen :
|
Vitamine
|
Bekendste functies
|
Vorm/structuur in het organisme
|
|
B1 (thiamine)
|
energiestofwisseling |
coënzym bij thiaminepyrofosfaat (TPP) en thiaminetrifosfaat (TTP) |
|
B2 (riboflavine)
|
energiestofwisseling
|
coënzym bij flavine-adeninedinucleotide (FAD) en flavinemononucleotide (FMN) |
|
B3 (niacine)
|
energiestofwisseling
|
coënzym bij nicotinamide-adeninedinucleotide (NAD) en nicotinamide-adeninedinucleotidefosfaat (NADP) |
|
B5 (pantotheenzuur)
|
energiestofwisseling
|
coënzym bij Co-enzym A (CoA) |
|
B6 (pyridoxine)
|
opbouw aminozuren en vetzuren |
coënzym bij pyridoxaalfosfaat (PLP) |
|
B8 (biotine)
|
energiestofwisseling
|
coënzym bij acetyl-CoA-carboxylase, pyruvaatcarboxylase, methylcrotonyl-CoA-carboxylase en propionyl-CoA-carboxylase |
|
B9 (foliumzuur)
|
aanmaak DNA, rode bloedcellen |
tetrahydrofolaat (THF) |
|
B12 (cyanocobalamine)
|
celvernieuwing, aanmaak rode bloedcellen |
coënzym bij methylcobalamine en deoxyadenosylcobalamine |
|
C (ascorbinezuur)
|
aanmaak collageen, antioxidant |
ascorbinezuur |
|
A (retinol)
|
gezichtsvermogen, huid, slijmvliezen, preventie infecties, antioxidant |
retinol, retinal, retinoïnezuur, retinylpalmitaat, bètacaroteen |
|
D (calciferol, D2)
|
boststerkte, regulatie calcium en fosfor, en nog veel meer |
cholecalciferol (D3), calcidiol, calcitriol |
|
E (tocoferol)
|
antioxidant voor celmembraan en LDL-cholesterol |
alfatocoferol, gammatocoferol |
|
K (menadion)
|
bloedstolling, botmineralisatie |
fytomenadion (K1), naftochinon (K2) |
Wie heeft het meest vitaminen en mineralen nodig ? :
-
-
kinderen in hun groeiperiode en daarbij slechte eters.
-
-
-
vrouwen met zwangerschapswens : foliumzuur in de preventie van neuraalbuis-defecten bij de foetus.
-
-
-
zwangere of zogende vrouwen : foliumzuur, Fe, Ca daar de foetus en de pasgeborene voor hun voeding gedurende die perioden afhangen van de moeder. Maar ook om de eventuele tekorten te compenseren veroorzaakt door de braakneigingen en het overgeven in het begin van de zwangerschap.
-
-
-
vrouwen met overvloedige regels : risico op ijzertekort.
-
-
-
personen die veel binnen zitten : mogelijk tekort aan vit D (tekort aan zonneschijn).
-
-
-
bejaarde personen : vooral tekort aan vit B12 (door een deficit van de intrinsieke factor nodig voor de absorptie van vit B12), verscheidene tekorten tengevolge van een slechte vertering, een tekort aan eetlust, veroorzaakt door treurnis en alleen zijn : Ca (osteoporose), Mg (krampen, bloeddruk), Fe (anemie), Se (anti-oxidant), Zn (immuniteit) en andere... ; maar ook vit B6, foliumzuur (homocysteïne), vit D (osteoporose), vit E (anti-oxidant), vit C (anti-oxidant).
-
-
-
personen die een vermageringsdieet volgen van < dan 5400 KJ (1300 kcal) per dag : de hoeveelheid opgenomen voedingsmiddelen is onvoldoende om de nodige nutriënten bij te brengen.
-
-
-
alcoholici : tekort aan vitaminen van de B-groep (vooral van vit B1).
-
-
-
rokers : verhoogde behoeften aan beta-caroteen en vitamine C.
-
-
-
...
-
Gebruik van vitamine-supplementen tijdens een kankerbehandeling : voor info zie "Stichting tegen kanker", vooral wat betreft de preparaten met antioxidantia/mineralen/vitaminen alleen of in onderlinge combinatie.
Een vitamine neem je nooit alleen
De vitaminen in het organisme zijn allemaal met elkaar in evenwicht, zodat een teveel van een bepaalde vitamine de hoeveelheid of de werking van de andere zal beïnvloeden. Tekort door teveel of omgekeerd. De effecten van hoog gedoseerde supplementen mineralen en/of vitaminen zijn onvoorspelbaar, complex en dikwijls schadelijk. Er bestaan optimale richtwaarden die meestal overeenkomen met deze die via een gezonde voedingswijze worden bereikt, maar onder of boven deze grenswaarden bestaan kunnen risico's ontstaan.
Zie : "Nutriënten aanbevelen" en vooral : "Interacties tussen nutriënten".
