Jood

          Laatste bijwerking : 2022.3.7

Symbool : I

 

Belangrijk mineraal in de synthese van de schildklierhormonen.

 

Jood is een essentieel micromineraal : wij kunnen het zelf niet aanmaken maar dienen het uit de voeding te halen. Jood wordt normaal in de schildklier opgeslagen zodat een constant debiet mogelijk blijft zelfs wanneer minder jood via de voeding beschikbaar is.

Overzicht inhoud :

Natuurlijke bronnen

 

Rol in het organisme

 

Tekorten

 

Opletten

 

Nutritionele behoeften

 

Praktisch

Inhoud :

Natuurlijke bronnen :              

1. • vooral aanwezig in zeevruchten, algen, kelp, vis (100 mcg/100g)... (ruw zeezout bevat bijna geen jood meer (behalve indien anders vermeld op het etiket) : het meeste jood verdampt immers bij het drogen van het zout)

   • zeelucht : onder invloed van de zon verdampt wat zeewater waardoor aan de kust jood ook via de ademhaling kan worden opgenomen

   • in mindere mate aanwezig in brood (toegevoegd in sommige streken), melk (14 mcg/200ml) zowel organische (van grazende koeien) als gepasteuriseerde (van koeien gevoederd met GGO als soja) en eieren (10 mcg)

   • groenten zijn arm aan jood, buiten groene bonen en look

   • jodiumhoudend keukenzout (10 tot 15mg I /kg zout) : maar het jood zal heel snel verdampen (50% in 20 - 40 dagen).

 

Sinds 2009 promoot de Belgische Bakkersfederatie het gebruik van jodiumhoudend zout in brood (15mg I/kg zout). Dit verbeterde de joodstatus bij schoolgaande jeugd maar jonge (vooral zwangere) vrouwen vertonen nog een joodtekort. Zwangere en zogende vrouwen worden daarom sterk aangeraden aangepaste joodsupplementen te gebruiken.

 

Jodium wordt in het vrouwelijk borstweefsel en eierstokken opgeslagen.

 

Rol in het organisme :              

 

De aanwezigheid van voldoende jood in het organisme is de algemene "Snelheid Bepalende Stap" (SBS) in het organisme, in het bijzonder voor een goede schildklierwerkingToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims..

 

De functie van jood blijft beperkt tot uitsluitend de aanwezigheid ervan in de schildklierhormonen T3 (trijoodthyronine) en T4 (thyroxine). Meer bepaald voegt de schildklier jood toe aan het aminozuur tyrosine voor de aanmaak van schildklierhormonenToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims.

 

Jood is essentieel voor aanmaak van de schildklierhormonen :

 

1. 1. • T4 (thyroxine) : bevat 4 jood - atomen ; niet actieve vorm

 

wordt via het enzym 5' deiodinase met Se als cofactor omgezet in

 

1. 1. • T3 (triiodothyronine) : bevat nog 3 jood - atomen ; actieve vorm

 

Deze hormonen regelen het metabolisme van alle lichaamscellen, evenals het groeiproces van alle weefsels tijdens de eerste levensfase, maar toch vooral de hersenen (psychomotorische ontwikkeling van de foetus). Later draagt jood zo bij tot een normale cognitieve functieToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims, tot een normaal energieleverend metabolismeToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims en tot de normale werking van het zenuwstelselToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims.

 

Jood werkt ook als trigger (aanzet) van het apoptose-proces.

 

Jood draagt daarnaast bij tot het instandhouden van een normale huidToegelaten claim (EFSA, European Food Safety Authority) - Zie : Lijst toegelaten claims.

 

Jood heeft een speciale affiniteit voor het borstweefsel (bij zwangerschap en borstvoeding) en maakt het borstweefsel minder gevoelig aan de inwerking van oestrogenen. Jood zou daar hyperplasie voorkomen en zo beschermen tegen borstkanker. Japanse vrouwen (die veel algen consumeren) kennen de hoogste gemiddelde joodaanvoer (13,8 mg par jour) van alle vrouwen in de wereld. Zij worden ook het minst geplaagd door borstkanker.

 

Selenium, vitamine C en magnesium versterken de werking van jood.

 

 

Tekorten :              

 

Joodtekort verlaagt het energieniveau, maar leidt ook tot een achteruitgang van het IQ (intelligentie quotiënt). Joodtekort noemde men vroeger "cretinisme" (een medische term voor idiotie), vandaar ook de Franse uitdrukking "crétin" voor mensen die aan cretinisme leden. Vooral op plaatsen, zoals bergstreken, met weinig of geen consumptie van vis, algen of schelpdieren, kwam cretinisme voor. 

 

Jood is een belangrijke deelstof van schildklierhormonen die tussenkomen in meerdere stofwisselingsreacties waaronder, als voornaamste,  de ontwikkeling van het zenuwstelsel. Tekort aan jood heeft dan ook verschillende gevolgen afhankelijk van de leeftijd waarbij het tekort voorkomt. Voorzichtigheid is geboden bij vrouwen in de vruchtbare fase en bij jonge kinderen. De WGO schatte in 1990 dat ongeveer 30% van de wereldbevolking het risico liep op aandoeningen tgv een jodiumtekort. Door het WGO wordt het joodtekort als licht bij een gemiddeld jodiumverlies via de urine van 50–99 μg/l, als gematigd bij een verlies van 20–49 μg/l en als ernstig bij een verlies lager dan 20 μg/l.

 

Oorzaken :

 

1. • bepaalde streken zijn arm aan jood (bv. het Middellandse zee gebied, Alpen).

 

1. • zwangere vrouwen : de psychomotorische ontwikkeling van de foetus hangt af van het jood dat de moeder krijgt. Een tekort aan schildklierhormonen bij de moeder kan bij het kind mentale achterstand, verminderd geboortegewicht en verhoogde perinatale sterfte. Ook bij vrouwen die de borst geven wordt dikwijls jodiumtekort geconstateerd.

 

1. • ouderen : hebben meer jood nodig maar nemen minder jood op.

 

1. • rokers : roken remt de absorptie van jood en verergert eventuele tekorten.

 

1. • sportmensen : jood wordt ook uitgescheiden via het zweet. In geval van intensief sporten en/of hevige warmte dienen de reserves aan jood gecontroleerd te worden.

 

1. • bepaalde voedingsmiddelen zoals kolen, bloemkool, maniok, rutabaga, sorgho, zoete aardappel.... : zijn goitrogene voedingsmiddelen die de synthese van schildklierhormonen verhinderen

    

   • overmatig gebruik van bepaalde voedingsmiddelen zoals tabak, gerst, gierst, look, kolen, rapen, soja, .... remmen de opname van jood

 

1. • bepaalde toestanden verhinderen de omzetting van T4 naar T3 : vasten, ziekte, glucocorticoïden, contrastmiddelen met jood, propylthiouracil, propranolol, amiodaron...

 

1. • seleniumdeficiëntie : Se is cofactor bij de omzetting T4 naar T3.

    

   • chloor, fluor of broomintoxicatie : drinkwater met chloor en/of fluor, door pesticiden (methylbromide (antischimmel)), medicatie (o.a. Butylbromide (BUSCOPAN°),  Bromazepam (LEXOTAN°), astma-inhalators), haarkleuringsproducten, broodmeel (verrijkt met KBr voor een betere elasticiteit), gebromeerde vlamvertragers (PBDE) gebruikt in textiel, kinderspeelgoed, plastic, elektronica... Broom neemt de plaats in van jood op de natrium/jodium-transporter. Hierdoor raakt de aanmaak van zowel T3 als T4 verstoord met hypothyroïdie als gevolg (chloor, fluor en broom behoren tot dezelfde familie (halogenen) en kunnen de plaats van jood innemen in de schildklier).

 

 

Symptomen :

 

Joodtekort wordt beschouwd als de voornaamste vermijdbare oorzaak in de wereld van mentale aftakeling.  

 

Wetende dat de foetus in volle ontwikkeling het meest te lijden heeft van neveneffecten van een jodiumtekort, en dat (zelfs lichte) verstoringen van de schildklierfunctie bij de moeder of de foetus gevolgen kan hebben op de neuronale ontwikkeling, dient een tekort aan jodium voldoende ernstig genomen worden.

 

Een licht tekort aan jood geeft in het algemeen aanleiding tot verminderde eetlust, vermoeidheid, depressieve gedachten, vertraging van het hartritme en tot verminderde vruchtbaarheid. Meestal verloopt dit ongemerkt.

 

Een meer uitgesproken jooddeficit veroorzaakt hypothyroïdie. Ingeval van joodtekort ontstaat hypothyroïdie omdat er geen voldoende basismateriaal (jood) beschikbaar is voor de productie van T4 en T3.

 

Deze gaat meestal gepaard met :

 

1. 1. • een vertraging van het metabolisme, samen met intense vermoeidheid, geheugenstoornissen, teneergeslagenheid, gewichtstoename, kouwelijkheid, constipatie, krampen, apathie, sufheid, lethargie, spierzwakte, huidverdikking, haaruitval...

      • afwijkingen in de groei,

      • zwelling van de schildklier (goiter), hypothyroïdie

      • cystenvorming in het borstweefsel, baarmoeder en eileiders Ghent WR, Eskin BA, Low DA, Hill LP. Iodine replacement in fibrocystic disease of the breast. Can J Surg 1993;36(5):453-60.,

      • ademhalingsmoeilijkheden,

      • slikproblemen,

      • artritis,

      • verminderde vruchtbaarheid,

      • groeivertraging van de hersenen wanneer het tekort zich voordoet tijdens het foetaal leven of tijdens de eerste drie levensjaren (cretinisme : onomkeerbare mentale retardatie),

      • verhoogde doodgeboorte en kindersterfte.

 

Daarnaast loopt een persoon met joodtekort een verhoogd risico op het vormen van antilichamen tegen de schildklier.

Opletten :              

 

Bij patiënten met :

 

1. • hyperthyroïdie (thyreotoxicose, te actieve schildklier)

 

Zwangerschap/Borstvoeding :

 

1. • geen problemen werden vastgesteld ; supplementen (200mcg/dag) worden aangeraden.

   • hogere dosissen kunnen leiden tot een abnormale schildklierfunctie bij het kind.

 

Mogelijke interacties met :

 

1. • thyreostatica (antithyroïd farmaca) : verstoring van de controle van de schildklierfunctie.

 

Te verwachten neveneffecten :

 

1. • overgevoeligheidsreacties waaronder hoofdpijn, huidrash, opzwellen van lippen, mond en tong, arthralgie...

   • een joodovermaat veroorzaakt hyperthyroïdie (thyreotoxicose).

 

Symptomen/ziektebeelden bij tekorten :

 

1. • hypothyroïdie

   • dwerggroei

   • arteriosclerose

 

Nutritionele behoeften :             

 

I - Jood :

 

Leeftijd	ADH (mcg)	ODD (mcg)
0 - 6 maanden	-
7 - 11 maanden	70
1 - 3 jaar	90
4 - 6 jaar	90
7 - 10 jaar	90
11 - 14 jaar	120
15 - 18 jaar   M	130
V	130
Volwassene  M	150	100-1500
V	150
+ 70 jaar       M	150
V	150
Zwangerschap	200
Borstvoeding	200
Andere :	-

 

 

ADH : Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (Bron : Voedingsaanbevelingen voor België (Hoge Gezondheidsraad)).

 

ODD : Orthomoleculaire Dagelijkse Dosis

 

Praktisch :              

 

Gemiddelde dagdosis in voedingssupplementen : 100 à 1000mcg.

Toxische dagdosis : > 2000mcg.

 

Selenium, vitamine C en magnesium versterken de werking van jood.

 

Volwassenen vertonen in onze streken een licht tekort aan jood. Dit tekort veroorzaakt geen ernstige problemen en vereist geen joodsuppletie. Alleen worden vrouwen met kinderwens aangeraden hun huisarts te raadplegen om te beginnen met de inname van extra jodium. Meerdere studies toonden immers een verband aan tussen een licht jodiumtekort bij de moeder en de intellectuele ontwikkeling van het kind.

 

Wel kunnen we de opname optimaliseren.

 

Doelgroepen : zwakke consumptie van zeevoedsel, overmatige consumptie van koolsoorten, mosterd, geraffineerd keukenzout...

 

1. • De opname van jood uit de voeding wordt verbeterd met vitamine C, E, de B's, met Se...

   • • vit B2 (riboflavine) en vit B3 (niacine) : stimuleren de aanmaak van NADPH, belangrijk voor de goede metabolisatie van jood en voor de productie van ATP.

     • vit C, vit E : beperken de oxidatieschade door jood bij joodsuppletie (Lugol).

     • selenium : speelt een rol in de activatie van schildklierhormonen.  

 

1. • Bij joodtekort kan een multimineraal-preparaat waarin jood aanwezig is aangewezen zijn : consultatie arts.

 

1. • Vermijd grote hoeveelheden voedingsstoffen met strumigene (struma) werking (= antithyroïde voeding): vooral in alle koolsoorten (rode, witte, bloemkool, spruiten), rammenas, rapen, raapzaad (olie), witte mosterd, uien, maniok, vlinderbloemigen (erwten, bonen, soja).

 

Strumigene werking = remmen de binding van jodium in de schildklier af.

---> schildkliervergroting (struma, kropgezwel).

 

1. • Opgelet met bepaalde farmaca met jood (amiodaron...).

 

1. • Vermijd ook preparaten op basis van broom en fluor : deze halogenen nemen in het organisme gemakkelijk de plaats in van jood, zonder de effecten die jood op die plaatsen zou veroorzaken

   • • broom in farmaca (Bisolvon°, Impromen°, Parlodel°...), haarverzorgingsmiddelen (fixatoren), vlamvertragers (in behang, vloerbedekking, matrassen...)...

     • fluor in farmaca (Rohypnol°, Diflucan°, Flixotide° of Flixonase°, Fluanxol°, Floxapen°, Prozac°...)

      

     Drink voldoende water met wat niet-geraffineerd zout (NaCl, 1,5g/dag)) : chloor treedt in competitie met broom en helpt toxisch broom verwijderen.

 

1. • Ook opletten met bepaalde voedingssupplementen die jood bevatten (zeealgen, gejodeerd zout) : matig gebruiken om hypertensie te vermijden. Opletten met kelp (een wier rijk aan jodium) : is schadelijk voor schildklierpatiënten. Deze, maar ook gezonde mensen, moeten kelp beslist mijden. Kelp kan ook hyperthyroïdie veroorzaken.

 

Joodsupplementen bij nucleair risico :

 

Bij bepaalde nucleaire ongevallen komen radioactieve isotopen in de atmosfeer terecht. Deze worden opgenomen door inademing, inname van gecontamineerd voedsel of drank, of contact met de huid. Het gaat o.a. om radioactief jodium dat na opname, binnen enkele uren terechtkomt in de schildklier, met verhoogd risico van schildklierkanker, vooral bij jonge kinderen.  

 

Om de accumulatie van radioactief jodium in de schildklier tegen te gaan, wordt preventief stabiel jodium ingenomen om zo de schildklier te verzadigen. De inname van stabiel jodium beschermt echter niet tegen de risico’s door de andere radio-isotopen en door externe bestraling, en moet altijd geassocieerd worden aan andere beschermingsmaatregelen zoals binnenblijven met gesloten deuren en vensters.

 

Hoe jonger het kind, hoe vatbaarder het is voor de effecten van radioactief jodium. Een correcte inname van jodium is dus noodzakelijk. Bij zeer jonge kinderen is een overdosering echter net zo schadelijk omdat het hypothyroïdie kan veroorzaken. (Jong)volwassenen tussen 18 en 40 jaar (met uitzondering van zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven) zijn minder gevoelig dan kinderen en hebben een lager risico om schildklierkanker te ontwikkelen na blootstelling aan radioactief jodium.  Bij mensen, ouder dan 40 jaar, is er geen eenduidigheid over de inname van de tabletten jodium. De ongewenste effecten zijn immers groter dan de gewenste, zeker in jodiumarme gebieden zoals België omdat hier de werking van de schildklier vaak ontregeld is : het risico op schildklierkanker daalt immers met de leeftijd en het risico op bijwerkingen stijgt. Lichte bijwerkingen zoals roodheid, hoofdpijn en onpasselijkheid zijn verwaarloosbaar. Maar bij ouderen wegen de neveneffecten zoals hyperthyroïdie een pak zwaarder door...

 

Zie ook : www.nucleairrisico.be.

 

 

 

De lezer dient steeds in acht te houden dat de beschreven curatieve eigenschappen in geen enkel geval het medisch advies vervangen, welke steeds onmisbaar is bij het stellen van een diagnose en bij bepaling van de ernst van de aandoening. Wel wordt de gebruiker gestimuleerd beslissingen met betrekking tot zijn gezondheid te nemen, op basis van eigen research, steeds in samenspraak met een professionele gezondheidswerker.

 

In alle gevallen valt het gebruik van dit programma enkel onder de controle, het beheer, de risico's en de verantwoordelijkheden van de gebruiker.