Urinezuur
Laatste bijwerking : 2021.11.19
Veel stikstofrijke voedingsmiddelen (vis, vlees, kaas, koffie, thee, chocolade, peulvruchten...) bevatten organische basen, ofwel purinen ofwel pyrimidinen. Zij komen voor in menselijke cellen, in de samenstelling van nucleïnezuren (kernzuren), in het DNA en RNA, de purines als adenine en guanine, soms samen met xanthine, coffeïne, theofylline..., de pyrimidinen als cytosine, thymine en uracil.
Deze eiwitten worden door darmsappen, leukocyten (opruim van dode, oude of zieke cellen) en door de lever verteerd. De purinebasen worden zo afgebroken tot urinezuur (een giftige stof), terwijl de pyrimidinebasen worden afgebroken tot het minder toxische ureum, tot ammoniumzouten, water en koolstofdioxide (zie ook : "Eiwitmetabolisme").
Normale urinezuur spiegels in de urine : 2.4-5.7mg/dl (vrouw), 3.4-7.0mg/dl (man).
-
Urinezuur is het eindproduct van de purine-stofwisseling, dat door de nieren wordt uitgescheiden.
Eiwitten > purinen > urinezuur.
Het organisme gaat met de purines spaarzaam om aangezien bij de degradatie van DNA de purines voor 90% worden gerecycleerd. De overige 10% van de purines wordt afgebroken tot urinezuur voor verwijdering uit het organisme.
Een verhoogde afbraak echter van kernzuren, bv. bij weefselafbraak, leidt tot een verhoogde urinezuurproductie in het organisme. Ook de afbraak van kernzuren uit voedsel (orgaanvlees (lever, niertjes...), wild, charcuterie, vetrijk vlees, vis, ...), alcohol (vooral bier), fructose (in gesuikerde soda's...) ... dragen hier toe bij.
Deze afbraak gaat via een aantal stappen waarvan hypoxanthine en xanthine tussenproducten zijn. Xanthine kan vervolgens worden omgezet naar urinezuur :
Inosine / Purines ---> Hypoxanthine ---> Fe, Mo ---> Xanthine
---> Xanthine ---> xanthineoxidase + O2 + H20 + Fe/Mo ---> urinezuur + H2O2
Het xanthineoxydase wordt geremd door foliumzuur, quercetine, bromelaïne... (belangrijk bij jicht!)
Bij de mens wordt het urinezuur zelf niet afgebroken : het wordt gebruikt in het organisme als vanger ("scavenger") van vrije radicalen (zuurstof, peroxide- en hydroxyl-groepen).
Urinezuur is dus ook een antioxidant van het urinewegenstelsel. Normale urinezuurspiegels dragen bij tot > 50% van de antioxidantcapaciteit van het bloed (anti-vrije radicalen). Chronische verhoging is een risicofactor voor bepaalde aandoeningen zoals jicht, nierstenen...
-
Urinezuur is weinig wateroplosbaar zodat een uitscheiding via de urine moeizaam verloopt
Men veronderstelt dat een verhoogde productie wordt gecompenseerd door uitscheiding en afvoer naar de depots in het organisme. Alcohol induceert hyperuricemie.
-
-
Bij enkele ziektebeelden, en vooral bij jicht, treedt een ophoping van urinezuur op (hyperuricemie). Maar urinezuur is vaak niet verhoogd tijdens jichtaanvallen en verhoogde urinezuurconcentratie leidt niet altijd tot jicht. Deze ophoping is meestal het gevolg van zowel een overproductie als een verminderde uitscheiding van urinezuur. Bij de mens is het niet zozeer het purinegehalte in de voeding, doch eerder het verzurend effect van voedingsmiddelen (als vlees, vis, alcohol, bier, geraffineerde suiker, fructose...) dat een negatieve impact heeft op het metabolisme. In een verzuurd milieu kan urinezuur minder goed uitgescheiden worden dan in een alkalisch (basisch) milieu.
-
-
-
-
urinezuur is weinig oplosbaar in water en circuleert dus niet vrij in het bloed maar onder vorm van haar anion, natriumuraat. Bij een pH = 7.35 is meer dan 90% van het urinezuur geïoniseerd tot uraat. Maar tengevolge van een verlaging van de urine-pH kan de vorming van urinezuurkristallen versterkt worden. Met natriumbicarbonaat kan dat worden verholpen.
-
-
-
-
-
verminderde excretie wordt bijvoorbeeld gezien door hogere aanwezigheid van oxaalzuur, melkzuur (lactaat) en ketonlichamen (aceto-azijnzuur en beta-hydroxyboterzuur geproduceerd door diabetici), door hyperinsulinemie/insulineresistentie (oorzaak van lagere renale urinezuur-excrtie).
-
er ontstaan dan vooral in en rond de gewrichten en de bindweefsels depots van urinezuur kristallen. Deze prikkelen de weefsels en veroorzaken zo een chronische gewrichtsaandoening (artritis zie ook "Gewrichtsslijtage"). Spontane kristallisatie van het natriumzout van urinezuur is de oorzaak van aanvallen van acute jicht. Jicht behoort tot de ziekten die deel uit maken van het metaboolsyndroom.
-
-
-
-
-
ophoping van zouten van urinezuur in de nieren kan verlies van nierwerking veroorzaken.
-
-
-
-
-
nierstenen van slecht oplosbaar vrij urinezuur komen veelvuldig voor. Een lage zuurgraad van de urine, zoals het geval is bij jichtpatiënten, vergemakkelijkt de steenvorming : vandaar het belang van ontzuren (zie : "Zuur-base evenwicht").
-
-
-
-
Hoge urinezuurspiegels (> 7mg/100ml bij mannen, > 6mg/100ml bij vrouwen) worden ook gezien bij veelvoorkomende ziektebeelden zoals hypertensie, nierinsufficiëntie, insulineresistentie, obesitas, diabetes, leververvetting, verhoogde TAG en LDL-cholesterol, hart- en vaatziekten, pre_#xeb;clampsie... : deze hoge urinezuurspiegels zijn waarschijnlijk niet het gevolg van deze ziekten maar vormen er de oorzaak van. Alleszins vormt een toestand van hyperuricemie op zich alleen al een cardiovasculaire risicofactor, vooral bij vrouwen en in mindere mate bij mannen
. De overmatige consumptie van fructose zou de boosdoener zijn : fructose, alleen of al medebestanddeel van suiker (glucose + fructose), wordt snel na de inname omgezet in het organisme naar o.a. urinezuur . En urinezuur doet de bloeddruk stijgen door de inhibitie van NO (stikstof monoxide) in de bloedvaten met verlies van vaatelasticiteit als gevolg.
-
-
-
Bepaalde ziekten die gekenmerkt worden door een verhoogde weefselafbraak (bloedkanker, ernstige bloedarmoede, na bestraling van kwaadaardige aandoeningen, psoriasis...) veroorzaken een overproductie van urinezuur (secundaire hyperuricemie).
-
-
de hoeveelheid uitgescheiden urinezuur kan dan dienen als maat voor de afbraak : indien de urinezuurspiegel in het bloed >4mg/dl (man) of > 3.5mg/dl (vrouw) is, is het gebruik van alle vormen met fructose te mijden.
-
-
-
-
Ook opletten met sommige voedingsmiddelen : naast alcohol vermijd men best ook orgaanvlees, vleesextracten (bouillon blokjes), schaaldieren, visconserven, voedingsmiddelen te rijk aan dierlijk vet...
-
-
-
Bepaalde geneesmiddelen (zoals diuretica) kunnen ook de urinezuur-concentraties in het bloed verhogen.
-
-
-
Een hoger zuurstofverbruik door bewegen creëert een milieu arm aan zuurstof waardoor de omzetting van xanthine naar het 2,3 DPG (difosfoglyceride) wordt gestimuleerd, ipv deze naar urinezuur . Dit 2.3 DPG is nodig voor de zuurstoffixatie op hemoglobine en de afgifte van zuurstof in de weefsels (zie ook : "Bohr-effect").
-
---> Xanthine ---> anaeroob milieu ---> 2,3 DPG
---> Men kan aldus de urinezuurvorming afremmen door dagelijks extra te bewegen (terwijl sporten verzuurt!) en met extra vitamine C (aanzuren urine) kan men de urinezuursecretie verhogen.
-
De vorming van urinezuurkristallen vermijden door :
-
-
Op te letten met bepaalde urinezuurverhogende farmaca zoals : chemotherapeutica, acetylsalicylzuur, ciclosporine, tacrolimus, thiazide diuretica...
-
-
-
Op te letten met bepaalde voedingsmiddelen :
-
-
alcohol : vooral bier dat purines en alcohol bevat, en droge witte wijn twee boosdoeners bij jicht ;
-
chocolade
-
purinehoudend voedsel : orgaanvlees, vleesextracten (vleesnat in blokjes), vissoorten als zalm, forel..., viskonserven, voedingsmiddelen rijk aan dierlijke vetten... maar ook zuivel, peulvruchten (bonen, erwten, linzen, soja...), tarwekiemen, gist, bloemkool, asperge, paddenstoelen, zuring...
-
inosinerijke voeding : peulen, noten...
-
supplementen met inosine of nucleïnezuren
-
te zure vruchtensappen : kies eerder voor groentensappen, zuiver water...
-
-
-
-
Kies voor :
-
-
basenvormende voeding zoals kaliumrijke voeding
-
avocado's : verlagen de urinezuurconcentraties in het bloed
-
zeevruchten : oesters, garnalen, wulken... kunnen, maar met mate
-
olijven : helpen urinezuur elimineren
-
(sap van) kersen, aardbeien, blauwe bosbessen, ananas : helpt urinezuur (en melkzuur) elimineren of helpt haar aanmaak vertragen
-
look helpt urinezuur oplossen (jichtpreventie)
-
fyto :
-
-
bevatten xanthine oxidase remmers : Chiso (Perilla frutescens), Zoethout (Glycyrrhiza glabra)
-
helpen urinezuur elimineren : Duivelsklauw (Harpagophytum procumbens), Haver (Avena sativa), Brandnetel (Urtica dioica), Wilg (Salix alba), Physalis (bessen van Physalis peruviana, ook gebruikt als nagerechtdecoratie)...
-
-
-
-
-
Magere melkproducten (uitgezonderd sojamelk)
, vitamine C, koffie (ook de coffeïnevrije) , HST bij de menopauze (oestrogenen zijn urinezuurafdrijvend) doen de uricemie dalen .
-
Tijdens studies op dieren zag men dat een (zelfs zwakke) hyperuricemie de nieren kon aantasten. Bij de mens wijzen meerdere cohortstudies erop dat een verhoogde uricemie het risico op arteriële hypertensie (zelfs zonder jichtverschijnselen) verhoogt .
