Steroïdhormonen

 

             Laatste bijwerking : 2024-06-11

 

 

Overzicht inhoud :

 

Steroïdprofielen

 

Steroïdhormoon synthese

 

Verstoring van het steroïdmetabolisme

 

Het Steroïdhormoon evenwicht

 

Inhoud :

         

Steroïdprofielen

 

Hormoontypen

 

Hormoontypen verschillen in chemische structuur door verschillende doelweefsels, werkingsmechanismen en metabolisme :

 

Steroïden, peptiden en aminen worden allen uit cholesterol aangemaakt via dezelfde biochemische pathway alhoewel zij in verschillende organen (bijnieren, gonaden, placenta, ...) worden aangemaakt.

 

 

Eigenschappen en problemen

 

1. • de eigenschappen van de steroïden zijn afhankelijk van het enzymatisch systeem, dat predominant is in een bepaald orgaan :

 

1. 1. • indien de normale pathway wordt verhinderd door toxines, xeno-oestrogenen..., kunnen interrelaties tussen enzymsystemen en hormoonprecursoren resulteren in de productie van grote hoeveelheden hormonen, ongeschikt voor een bepaald orgaan...

      • • bv. het androgenitaal syndroom gekenmerkt door een overproductie van androgene hormonen door de bijnierschors, leidend tot interseksualiteit.

 

1. • er is normaal slechts synthese van een hormoon indien dit nodig is, zodat geen grote hoeveelheden dienen opgestapeld te worden ;

   • • zij zijn afgeleid van cholesterol en aldus vetoplosbaar en circuleren in het organisme gebonden op een proteïnedrager ;

     • • zij hebben als dusdanig een relatief lange plasmahalfwaarde tijd (60 à 100 min.).

 

1. • aanwezigheid van een hoge affiniteit voor de receptoren op de doelcellen heeft als gevolg dat relatief hoge concentraties van een bepaald hormoon accumuleren (doelorgaan-specificiteit).

 

1. • in tegenstelling met de proteïnehormonen (FSH, LH, TSH), die niet in de cel kunnen, passeren steroïdhormonen door de celmembraan en werken er in op een intracellulaire receptoren :

   • • hierdoor duurt de respons van steroïdhormonen initieel langer en duurt het eveneens langer om te stoppen wanneer de stimulatie voor vrijlating van het steroïdhormoon wordt beëindigd.

 

1. • het endocrien systeem wordt eerder primair gereguleerd door middel van controle op de synthese onderling in plaats van op de hormonenafbraak zelf :

   • • de vrijstelling van cortisol wordt zo gestimuleerd door ACTH uit de hypofyse,

     • de insuline secretie wordt verhoogd door een stijging van het serum glucose gehalte,

     • de inhibitie van de secretie van het parathyroïdhormoon wordt versterkt door een verhoogd serum calcium niveau,

     • ...

 

         

Steroïdhormoon synthese

 

Alle steroïdhormonen worden in het organisme gesynthetiseerd uit pregnenolon, dat zelf uit cholesterol wordt aangemaakt in voornamelijk de bijnieren, maar ook in de lever, de voorplantingsorganen, de hersenen en de retina (oog).

 

Cholesterol krijgt het organisme binnen via de voeding (30%) en maakt het zelf ook aan in de lever (70%).

 

Overzicht van de voornaamste afgeleiden :

 

Uit cholesterol :

 

1. • Voeding ---> cholesterol

 

en

 

1. • KH, Vetten  ---> AcCoA  ---> cholesterol (zie endogene cholesterolsynthese)

 

 

===> Cholesterol ---> side chain cleavage enzym ---> pregnenolon :

 

 

Pregnenolon is de precursor van alle steroïdhormonen aangemaakt in de bijnieren via 3 routes; het organisme kan zelf beslissen welke route het meest noodzakelijk en dringend is :

 

     3 ROUTES :

 

1. 1. 1. • pregnenolon (C21)   --->   vit A, B3   ---> progesteron (progestageen, C21) (maakt het baarmoederslijmvlies geschikt voor inplanting van het embryo en zorgen er ondermeer voor dat de ligamenten van het bekken soepeler worden zodat de bevalling gemakkelijker kan verlopen)

 

1. 1. 1. 1. 1. glucocorticoïden pathway (in de zona fasciculata van de bijnierschors) :

 

progesteron   --->   vit B5, C, Zn   ---> cortisol (C21): activeert adrenaline (aangemaakt in het bijniermerg)

 

---> beheer van chronische stresstoestanden en van de glykemie.

 

 

1. 1. 1. 1. 2. mineralocorticoïden pathway (in de zona glomerulosa van de bijnierschors) :

 

progesteron   --->   vit B3, licorice   ---> aldosteron (C21): regelt de elektrolytenhuishouding (bijnierschors)

 

---> beheer van de vochtbalans en van de Na/K bloedwaarden.

 

 

1. 1. 1. • pregnenolon   --->   DHEA   --->   DHEAS (in de zona reticularis van de bijnierschors en in ovaria/testes)

 

 

1. 1. 1. 1. 3. androgeen pathway :

 

DHEAS   --->   vit A, C, Zn   --->   testosteron en andere androgenen (testes)

 

---> beheer van de mannelijke geslachtshormonen.

 

DHEAS   --->   vit E, B3, B, O2   --->   estradiol en andere oestrogenen (estriol (16alfa), estradiol (17alfa), 2-OH-E1)

 

---> beheer van de vrouwelijke geslachtshormonen.

 

Androgenen en estrogenen oefenen een directe invloed uit op de psychische gezondheid en op de levensduur.

 

Noot : de verhouding 16 + 17 alfa/2-OH-E1 is belangrijk bij borstkanker. De concentratie 2-OH-E1 kan positief worden beïnvloedt door meer beweging, alsook door de consumptie van koolsoorten. Vrouwen moeten dus meer bewegen!

 

 

OPGELET :

 

1. 1. • Bij chronische stress gaat de omzetting van Cholesterol > Cortisol > verhoging van het aantal noradrenaline-receptoren en activatie van adrenaline (pathway 1) domineren, waardoor dat de productie van seksuele hormonen daalt (pathways 2 en 3), de immuniteit daalt en het risico op kanker stijgt.

 

1. 1. • Het steroïdmetabolisme gebruikt dezelfde iso-enzymen, hydroxylasen uit het CYP450 enzymsysteem, als het MFO-systeem : hierdoor kan competitie tussen beiden optreden

      • • in geval van overbelasting van het enzymsysteem gaat onvermijdelijk één van beiden er onder lijden.

        • • zo leidt een 21 alfa hydroxylase deficiëntie tot een cortisol verlaging (lagere aanmaak) en een androgenen stijging (mindere omzetting van het substraat) ;

          • • gevolg : door verandering van metabolisatie-route ---> testosteron stijging.

 

1. 1. • Het side chain cleavage enzym, welke door oxidatie, onder invloed van cAMP, de staart van cholesterol doorbreekt, is de Snelheid Bepalende Stap (SBS) in het steroïdmetabolisme. Deze stap wordt geinduceerd door een hormonale actie (T4, adrenaline...) waarna een stijging van de tweede boodschapper cAMP een signaal is voor het adenylaatcyclase cascade systeem (met inositol/Ca2+) voor de omzetting cholesterol ---> pregnenolon.

 

1. 1. • Andere medebepalende factoren :

      • • het aanbod cholesterol,

        • • het aanbod LDL.

 

1. 1. • De omzetting van progesteron naar respectievelijk testosteron (via DHEA), aldosteron, of cortisol is afhankelijk van de plaats waar de reactie doorgaat : resp. testes (cellen van Leydig), bijnierschors, bijnierschors.

 

1. 1. • Bij te lage cholesterolwaarden in het bloed :

      • • daling cortisol-aanmaak,

        • • minder stressbestendig,

          • • minder antagonisme voor oestradiol.

 

1. 1. • De productie van pregnenolon daalt met de leeftijd : deze productiedaling leidt dus ook tot een vermindering van alle andere hormonen die uit pregnenolon worden gesynthetiseerd, zoals DHEA, progesteron (menopauze...), en vele andere intermediaire steroïdhormonen.

 

1. 1. • Inname van kleine hoeveelheden pregnenolon en DHEA leiden niet tot een feedbackmechanisme : de eigen productie van pregnenolon wordt waarschijnlijk niet geremd door de inname van kleine doses.

 

         

Verstoring van het steroïdmetabolisme :

 

Volgende omstandigheden kunnen ernstig het steroïdmetabolisme verstoren :

 

1. • ouder worden

   • cholesterol-oxidatie (oxyLDL of o-LDL) : tekort aan antioxidantia

   • tekort aan cholesterol-aanbod : gebruik van cholesterolverlagers

   • misbruik van medicatie

   • tekort aan begeleidende cofactoren van de steroïdenzymen : I, B3, vit A, Zn, B, Cr, Mg, ...

   • enzyminhibitie door chemicaliën : Hg, F, ...

   • toediening van eindproducten van het steroïdmetabolisme (de pil!) : doet door feedback de eigen productie stilleggen (hierdoor soms 3 maanden wachten na pilgebruik vooraleer zwanger te worden)

   • competitie met het MFO-systeem door gebruik van dezelfde iso-enzymen : enzymen met verschillende moleculaire structuur maar met dezelfde katalytische activiteit

   • bij zware fysische inspanning : alle AcCoA gaat naar koolhydratenverbranding in de citroenzuurcyclus voor de aanmaak van ATP ; hierdoor kan een tekort aan AcCoA ontstaan voor de synthese van cholesterol, en ook voor de synthese van testosteron

   • • bij herhaalde zware fysische inspanningen (marathonlopers...) : leidt tot testosteron-uitputting

   • te lage VZ opname : te kort aan AcCoA voor cholesterolsynthese.

 

         

Het Steroïdhormoon evenwicht :

 

PROGESTERON :

 

1. • verhoogt de vruchtbaarheid : progesteron bereidt het vrouwelijk organisme voor op een zwangerschap vooral door de regeling van de menstruele cyclus en zorgt voor een kwaliteitsvol baarmoederslijmvlies; stimuleert het libido

    

   • is belangrijk voor de groei van embryo en foetus tijdens de hele duur van de zwangerschap

    

   • werkt als een natuurlijk diureticum

    

   • voorkomt osteoporose : progesteron verzekert de beenopbouw, nog meer dan oestrogeen (alhoewel oestrogenen daar eerder worden voor voorgeschreven)

    

   • progesteron is een antagonist van de oestrogenen en kan worden ingezet tegen borstkanker (ipv of samen met antioestrogenen) : progesteronreceptoren communiceren met oestrogeenreceptoren in borstkankercellen om hun gedrag te veranderen, wat leidt tot een afname van de groei van de tumor .

    

   • progesteron remt het ACAT enzym, nodig voor de omzetting van

 

AcylCoA + cholesterol ---> ACAT enzym ---> cholesterylester + CoASH

 

 

> Progesteron :

 

verlaagd door :

 

1. 1. • tekort aan vit B3, vit A als cofactoren voor de omzetting van pregnenolon naar progesteron

      • hypothyroïdie-toestand

 

 

> Cortisol :

 

verlaagd door :

 

1. 1. 1. • tekort aan vit B5, vit C, Zn als cofactoren voor de omzetting van progesteron naar cortisol

         • enzymtekorten

         • corticosteroïden

         • antibiotica, barbituraten, diuretica, ...

 

verlaging wijst

 

1. 1. 1. • op bijnierinsufficiëntie

         • op cholesteroltekort

 

 

> Aldosteron :

 

verlaagd door :

 

1. 1. 1. • tekort aan vit B3, ACTH (Adrenocorticotropic hormone) als cofactoren voor de omzetting van progesteron naar aldosteron,

         • glycyrrhizinezuur (in zoethout) : Glycyrrhizinezuur remt het enzym beta-hydroxysteroiddehydrogenase type 2 wat cortisol omzet in het inactieve cortison om alzo het aldosteron toe te laten de resorptie van natrium te regelen via zijn receptor. Door deze remming stijgt de hoeveelheid cortisol in de niercellen. Cortisol grijpt daar op dezelfde receptor in als het hormoon aldosteron (de mineralocorticoidreceptor). Het glycyrrhizinezuur laat dus een permanente activatie toe van cortisol (10 tot 100x meer aanwezig dan aldosteron in het plasma) op de aldosteronreceptor waardoor de nier ongecontroleerd zout en water gaat vasthouden, wat uiteindelijk leidt tot een verhoogde bloeddruk,

         • enzymtekorten,

         • bètablokkers, captopril (ACEI), clomifeen,

         • DOCA (deoxycorticosteron acetaat, een bijnierschorshormoon).

 

 

DHEA :

 

verlaagd door :

 

1. 1. • cholesterolverlagers

      • oestrogeen-substitutie

      • corticosteroïden

      • anorexia

 

verhoogd bij

 

1. 1. • obesitas

 

> Testosteron :

 

verlaagd door :

 

1. 1. 1. • tekort aan vit A, C, Zn als cofactoren voor de omzetting van DHEA naar testosteron

         • enzymtekorten

         • corticosteroïden

         • cholesterolverlagers

 

DihydroTestosteron (DHT) : oorzaak van prostaatkanker

 

verlaagd/geremd door :

 

1. 1. 1. 1. • Saw Palmetto

            • I, Mg, Cr

            • ...

 

Estradiol (man)

 

verlaagd/geremd door :

 

1. 1. 1. 1. • estriol

            • anti-oestrogenen als tamoxifen

            • progesteron

            • androgenen (testosteron)

            • glucocorticoïden (cortisol)

 

> Estron :

 

verlaagd door :

 

1. 1. 1. • tekort aan vit B3 als cofactor voor de omzetting van DHEA naar estron

 

Estradiol (vrouw)

 

omzetting geremd door :

 

1. 1. 1. 1. • estriol

            • anti-oestrogenen als tamoxifen

            • progesteron

            • androgenen (testosteron)

            • glucocorticoïden (cortisol)

 

2-OH-E1

 

omzetting gestimuleerd door :

 

1. 1. 1. 1. • Brassica (koolsoorten), indol-3-carbinol

 

16-alfa-OH-E1  ---> Estriol

 

omzetting gestimuleerd door

 

1. 1. 1. 1. • Saw Palmetto, I, Mg, Cr...

            • ...

 

          

 

 

De lezer dient steeds in acht te houden dat de beschreven curatieve eigenschappen in geen enkel geval het medisch advies vervangen, welke steeds onmisbaar is bij het stellen van een diagnose en bij bepaling van de ernst van de aandoening. Wel wordt de gebruiker gestimuleerd beslissingen met betrekking tot zijn gezondheid te nemen, op basis van eigen research, steeds in samenspraak met een professionele gezondheidswerker.

 

In alle gevallen valt het gebruik van dit programma enkel onder de controle, het beheer, de risico's en de verantwoordelijkheden van de gebruiker.