Pre-diagnose

Laatste bijwerking : 2024-03-22

Het is niet de bedoeling dat gezondheidstherapeuten (apotheker, kinesitherapeut, osteopaat, voedingsdeskundige, psychotherapeut...) medische diagnoses stellen. Zij kunnen echter wel observeren en hun kennis combineren met gezond verstand.

De gezondheidstherapeut is vaak de eerste bekwame persoon die aangesproken wordt door patiënten die zich zorgen maken over hun gezondheid. De lage drempel maakt dat patiënten zich gemakkelijker tot hen richten, niet alleen om naar hen te luisteren, maar vooral voor de goede raad.

Alle dagen staan wij voor onze patiënten om oplossingen aan te reiken voor hun problemen. Dit kan een OTC product of voedingssupplement zijn, richtlijnen op gebied van voeding, hygiëne of levensstijl, of het door verwijzen naar hun huisarts. Wij stellen hierbij geen diagnose, maar oriënteren de patiënt naar de voor hem meest geschikte oplossing.

Het is in de eerste plaats aan de gezondheidstherapeut om een onderscheid te maken tussen wat belangrijk is en wat niet, en om te oordelen of een situatie al dan niet een dringend karakter heeft.

De lezer dient steeds in acht te houden dat de beschreven curatieve eigenschappen in geen enkel geval het medisch advies vervangen, welke steeds onmisbaar is bij het stellen van een diagnose en bij de bepaling van de ernst van de aandoening.

In alle gevallen valt het gebruik van dit programma enkel onder de controle, het beheer, de risico's en de verantwoordelijkheden van de gebruiker.

Overzicht inhoud :

De patiënt aan het woord

Urgenties

Voortekenen

Praktisch

Inhoud :

De patiënt aan het woord : ik voel mij niet goed of, ik ben niet goed?

Ongeacht de ernst van de situatie zijn sommige personen sneller bang dan anderen. Hun angst kan ook mede bepaald zijn door hun medische voorgeschiedenis. Deze zelfkennis zorgt ervoor dat elkeen voor zichzelf afwijkingen kan herkennen in het functioneren van zijn organisme (auto-diagnose).

Een bepalende factor voor de keuze van de patiënt is zijn vertrouwen in zijn eigen auto-diagnose. De kans dat de patiënt direct een arts raadpleegt is evenredig met deze vertrouwingsgraad : indien hij geen auto-diagnose deed of indien zijn geloof erin eerder zwak is, zal de patiënt eerder zijn gezondheidstherapeut raadplegen, daar hij niet goed weet tot welke zorgverstrekker zich te richten. Het komt dan aan hen toe de patiënt te helpen of hem door te sturen naar de meest competente zorgverstrekker (verpleger, arts, specialist, kinesist, psychotherapeut, voedingsdeskundige...).

Alhoewel de meeste patiënten eerder een snelle en gemakkelijke oplossing zoeken voor hun problemen komt het er op aan plaats te maken voor de patiënt. De tijd nemen om naar hem te luisteren, om hem te vatten en gerust te stellen.

De symptomen zijn van de "zieke" (waarover de patiënt zich beklaagt), hun interpretatie behoort tot de zorgverstrekker die er een betekenis aan geeft. Om de symptomen te kunnen omzetten in tekens, is het nodig eerst naar de patiënt te luisteren. Het is pas daarna dat je kan overgaan tot de interpretatie ervan.

Luisteren waarom de patiënt komt. Observeren van en zoeken naar verbale en niet verbale tekens die hij uitstuurt. Trachten de betekenis te begrijpen van de boodschap achter de woorden. De patiënt aanmoedigen te praten. De patiënt is immers de enige die de redenen kent van zijn bezoek. Dikwijls zeggen de verbale signalen wat ze zeggen, maar ook wat ze verbergen : de toon van de stem, de expressie van het gelaat, de manier zich te houden of de gebarentaal van de patiënt dragen hierbij toe.

Voor het inschatten van het globaal cardiovasculair risico bv. zijn simpele vragen voldoende : Ken je je bloeddruk? Je cholesterolgehalte? Rook je of wil je stoppen met roken? Ken je je BMI? Beweeg je genoeg? Eet je gezond? ...

De patiënten met hoog globaal cardiovasculair risico vallen hierbij op. Word je hiervoor behandeld?

Het is aan de zorgverstrekker in te schatten (op basis van zijn kennis en zijn ervaring) of de dysfunctie voorbijgaand is en zonder gevolgen of daarentegen ernstig schijnt en onrust wekt (pre-diagnose). Omdat bepaalde situaties nu eenmaal geen tijd laten tot reflexie, maar onmiddellijke actie eisen.

Urgenties :

4 inleidende stappen :

1. Beveiligen : neem de nodige maatregelen om uw veiligheid, deze van het slachtoffer en deze van de aanwezige personen te vrijwaren. Bv. de elektrische stroom af te sluiten in geval van elektrocutie, het plaatsen van een gevarendriehoek, het afbakenen van een veiligheidszone...

2. Evalueren : is het slachtoffer bij bewustzijn, en in staat te ademen? Is dit niet het geval, dan is er waarschijnlijk levensgevaar.

3. Hulpdiensten verwittigen : bij urgenties

- oproepen : 112 (Europees noodnummer), 070 245 245 (antigifcentrum), 02 649 95 55 (zelfmoordlijn)
- oproepen met een vast toestel : 100 (brandweer, ziekenwagen en medische hulp), 101 (politiediensten),
- zich voorstellen, de plaats precies benoemen, de situatie en het ongeval beschrijven, natuur van het ongeval (wegongeval, brand, val, intoxicatie, zelfdoding...), aantal gekwetste of in gevaar verkerende personen, oorzaak van de urgentie (verstikking, product (aard?), hartaanval...), symptomen, ernst van de verwondingen, levensgevaar?

4. Eerste zorgen toedienen bij :

* MI :

Myocard infarct (MI) : tekenen zoals intense pijn in de borst welke uitstraalt naar de kaak, de schouder of de linkerarm, gepaard gaande met een branderig gevoel, zweten, bleekheid, ademhalingsmoeilijkheden, angstgevoelens of nog nausea of braken wijzen in de richting van een gedeeltelijke (hartvang) of complete obstructie (MI) van de kransslagaders.

Maar de symptomen zijn niet altijd zo uitgesproken : tekenen als ongewone zwakheid, angst of zenuwachtigheid, gevoelens van zwaarte of van druk op de borst en pijn tussen de schouderbladen, of zelfs symptomen die doen denken aan een slechte vertering (nausea, braken, zware maag...) kunnen ook naar een MI verwijzen.

Doch indien de pijnen in de borst verdwijnen of verzachten na een positieverandering of bij het eten, dan is het geen MI. De pijn kan immers ook verband houden met spier- en botaandoeningen, longproblemen (infectie, embolie...), verteringsproblemen (oesofagitis, ulcera...) of een huidaandoening (zona...).

Alleszins, pijn in de borst laat geen tijd voor het systematisch uitsluiten van verschillende oorzaken : snel ingrijpen met een ECG is de boodschap.

Voorzorgen :

1. - niet doen drinken
  - opname en opvolgen van polsslag en ademhaling, in afwachting van arts
  - indien beschikbaar : aspirine toedienen (onder vorm van kauwtablet, zonder water!)
  - leg het slachtoffer NIET plat op de rug: dat belemmert de ademhaling en belast de bloedcirculatie. Een positie half rechtop of zittend is in dit geval de beste houding.

Opgelet :

Er bestaat een verschil tussen mannen en vrouwen op gebied van symptomen bij hartinfarct. Mannen klagen eerder over "klassieke" symptomen zoals benauwd gevoel op de borst, pijn in de arm en ademnood. Deze symptomen kunnen ook optreden bij vrouwen, maar niet altijd. Zij klagen bij hartinfarct eerder van braakneigingen, extreme vermoeidheid maar ook angstgevoelens en draaiingen. Deze symptomen worden gemakkelijk toegewezen aan stress en dus met minder aandacht opgevolgd. Het is zelfs mogelijk dat een hartaanval zonder enig symptoom voorkomt!

Nochtans is onmiddellijk ingrijpen noodzakelijk en verhoogt aanzienlijk de overlevingskansen.

* Hartstilstand :

10% van de slachtoffers van een MI worden getroffen door een hartstilstand, een reflexreactie op "ventriculair fibrilleren". Dit is een ernstige verstoring van het hartritme die spontaan kan optreden bij rust of bij een inspanning (bij sportinspanning bv.) of ook als reflex, onmiddellijk na een hartinfarct (MI).

Bij de gezonde persoon trekken de hartspieren zich simultaan samen, allen tegelijk. Dank zij deze simultane contracties functioneert het hart als een pomp. Bij ventriculair fibrilleren echter gebeuren de contracties wanordelijk waardoor haar pompfunctie verloren gaat.

Wanneer een persoon plots instort, bleek en zonder voelbare polsslag, wordt een hartstilstand vermoed. De persoon lijkt bewusteloos, ademt, antwoordt en beweegt niet meer, zelfs niet na stimulatie.

De hersenen verdragen een hartstilstand gedurende ongeveer 3 minuten zonder ernstige schade.

3 dringende acties :

1. 1. - 112 oproepen (uniek Europees urgentienummer)
    - hartmassage starten met ongeveer 100 à 120 stoten per minuut (5cm diepe compressie bij volwassenen, 3cm bij zuigelingen) American Heart Association, New guidelines drop the 'P' from CPR ; Circulation 05/11/2010 . Let ook op de juiste techniek!
    - beademing kan, maar is niet noodzakelijk
    - een persoon op zoek sturen naar een AED

Het gebruik van een "automatische externe defibrillator" (AED), reeds beschikbaar op sommige publieke plaatsen, zou het leven van ongeveer een derde van de hartstilstandgevallen kunnen redden, tegenover 2 à 3 % momenteel. Dit apparaat bestaat uit een condensator die elektrische ladingen kan afgeven via de 2 elektroden. Deze elektrische ontlading zal het simultaan samentrekken van de hartspiervezels terug toelaten met een doeltreffende hartcontractie als resultaat.

Van zodra een hartstilstand wordt vermoed mag men gebruik maken van een AED. Iedereen kan een AED hanteren. De meeste AED zijn uitgerust met luidsprekers die richtlijnen geven over de plaatsing van de elektroden op de borst van het slachtoffer (thv het sternum et de linkerzijde). De elektroden zoeken volautomatisch de elektrische laadrichting van het hart vooraleer een ontlading toe te laten. Het geeft ook aan of hartmassage aangewezen is indien het elektrisch defibrilleren mislukte.

De AED werkt alleen maar doeltreffend indien er sprake is van ventriculair fibrilleren, ongeacht de uitlokkende oorzaak van de ritmeverstoring.

1. - ondanks het gebruik van een AED kan een hartstilstand tengevolge van een massief MI toch fataal aflopen, wanneer de hartfunctie onherstelbaar werd beschadigd, ongeacht of dit samenging met of zonder ventriculair fibrilleren.

1. - anderzijds kan het optreden van ventriculair fibrilleren na een licht goed verwerkt MI een potentieel dodelijke complicatie betekenen.

Het gebruik van een AED is zonder gevaar voor de patiënt en voor de hulpverlener. Het is immers de AED die, op basis van de resultaten van zijn eigen analyse, zelf zal beslissen of een elektrische ontlading nodig is of niet : wordt er door het toestel geen ventriculair fibrilleren vastgesteld, dan zal er geen elektrische ontlading volgen, zelfs al wordt deze ontlading manueel gestart.

Toch opletten voor :

1. - plaats de AED op een droog oppervlak
  - plaats de AED niet op een metalen ondergrond (geleider!)
  - raak het lichaam niet aan op het moment van de ontlading : U krijgt anders ook een ontlading wat het nut van de operatie voor het slachtoffer teniet doet. Indien dit toch is gebeurd, dient de behandeling terug opgestart.

Sinds 2006 mag elke Belgische burger een AED gebruiken, en dit zonder medisch advies Apothekersblad, 15 03 2011, pg 9 .

* CVA/TIA :

Een beroerte (CVA : Cerebro Vasculair Accident) heeft vooral twee veelvoorkomende vormen:

bij een herseninfarct is er sprake van een bloedklonter of bloedprop (trombose) in een bloedvat in de hersenen, die acuut zuurstofgebrek doet ontstaan.
een "Transient Ischemic Attack" : bij een TIA wordt het hersenvat tijdelijk afgesloten. Omdat de symptomen dezelfde zijn als bij een herseninfarct, is het belangrijk om direct actie te ondernemen. Er kunnen er immers nog meer volgen of een TIA kan de voorbode zijn van een echt herseninfarct

De eerste uren na een cerebrovasculair accident (CVA) zijn cruciaal : volgens de plaats waar de hersenader is verstopt geraakt zijn de klinische tekenen meer of minder uitgesproken : spraakproblemen, linkse of rechtse verlammingsverschijnselen, coördinatie-stoornissen, vertigo, verlies van gevoeligheid thv het gelaat, een arm of een been, plotse erge hoofdpijn, ... Ook het frequent optreden van slaperigheid overdag zou wijzen op het bestaan van slaapapneu, wat op termijn zou kunnen leiden tot een CVA...

Deze tekenen herkennen en hierop correct reageren is bepalend voor het beperken van de fysische en intellectuele gevolgen die onomkeerbaar kunnen zijn!

Hoe herkennen?

FAST test :

Ga na of de mond scheef staat (of een scheve uitgestoken tong) (Face).

Ga na of een arm of een been moeilijker beweegt (Arm).

Ga na of de persoon onverstaanbaar praat/moeilijk begrijpt (Speech).

Ga na of de persoon weet waar hij/zij zich bevindt (Time).

Vraag de persoon een bepaalde zin luidop te herhalen.

Vraag de persoon zijn 2 armen evenwijdig op te heffen.

Andere vragen : gezichtsverlies is op één van de ogen?

Indien één van de drie verzoeken niet kunnen worden uitgevoerd ---> urgentie (112).

(vermeld het moment waarop de eerste tekenen optraden : de herstelkansen zijn groter indien de patiënt kan behandeld worden met trombolytica binnen de 4.5 uren na het begin van de aanval)

Zie ook : herken een beroerte

STRoke-test :

S (Smile) vraag aan de persoon te (glim)lachen.
T (Talk) vraag aan de persoon te spreken, door een eenvoudige zin met samenhang te herhalen (bv. : het is mooi weer vandaag)
R (Raise both arms) vraag de persoon zijn 2 armen evenwijdig op te heffen.

Slaagt de persoon er niet in één van deze opdrachten correct uit te voeren, of enkel met moeite, verwittig dan onmiddellijk de 112 en leg de toestand uit aan de persoon die je te woord staat.

Een CVA duurt meestal niet meer dan 20 minuten, en maximaal 1 dag.

Men schat dat 1 op 3 slachtoffers een nieuwe CVA doormaken binnen de 5 jaren.

Noot :

Meestal gaan voorbijgaande kleine ischemische aanvallen (TIA : Transcient Ischemic Attack, zoals zwakte, gevoelloosheid, evenwichtsverlies...) een CVA vooraf : dit zijn kortstondige, voorbijgaande verschijnselen die worden veroorzaakt door een tijdelijk zuurstoftekort in de hersenen. De symptomen van een TIA zijn niet steeds duidelijk en laten geen sporen na in de hersenen. Nochtans is het sterk aangeraden de volgende symptomen niet te verwaarlozen : wartaal, dubbelzicht, blind zijn aan één oog, krachtverlies met tekenen van verlamming van een arm en/of een been, duizeligheid met draaiingen, coördinatie- en evenwichtsstoornissen! Het betreft hier hoogstwaarschijnlijk voorbodes van een echte beroerte.

Om het risico op een CVA te beperken :

1. - stoppen met roken
  - alcoholgebruik matigen
  - het zoutverbruik minderen
  - minder verzadigde vetten
  - meer vezelrijke voeding
  - meer lichaamsbeweging
  - blootstelling aan de zon : met zonlicht maakt de huid NO aan, een belangrijke stof in de beheersing van de bloeddruk, en dus verder in de preventie van hart- en herseninfarct
  - aarden : zie "Stress, praktisch"
  - kalium : hoe hoger de kaliumconsumptie, hoe lager het risico op CVA : in een studie werd aangetoond dat de consumptie van 1g kalium meer per dag geassocieerd was met een daling van 11% van het risico op ischemisch CVA (de meest frequente vorm) S.Larsson, N.Orsini, A.Wolk; Dietary Potassium Intake: A Dose–Response Meta-Analysis of Prospective Studies. Stroke, Published online ahead of print doi: 10.1161/STROKEAHA.111.622142.
  - ijzer : een ijzertekort kan het risico op CVA verhogen bij patiënten die lijden aan hereditary hemorrhagic telangiectasia (ziekte van Rendu-Osler-Weber), een erfelijke aandoening die het risico op CVA verhoogt
  - vitamine C : een tekort zou het risico op CVA verhogen
  - vitamine D : haar tekort verdubbelt het risico op een beroerte (CVA)
  - metabole onevenwichten corrigeren, door behandelen van :
  - - hypercholesterolemie :
    - - de verhouding HDL/Totaal cholesterol zou moeten > 24 ; lager dan 10 wordt als een risicofactor op hartproblemen beschouwd
      - de verhouding Triglyceriden/HDL zou moeten lager zijn dan 2
    - diabetes
    - overgewicht
    - hypertensie (samen met hartritmestoornissen de belangrijkste risicofactor voor CVA)
    - ...
  - consumptie van groenten en fruit met wit vruchtvlees Stroke : Journal of the American Heart Association, 15 septembre 2011 ; Service communautaire d’information sur la recherche et le développement, Commission européenne, consulté le 22 septembre 2011. :
  - - peer, appel, banaan...
    - bloemkool, prei, witloof, konkommer...
  - opgelet met de pil :
  - - we weten dat het risico op flebitis (> longembolie, coagulatiestoornissen, MI, CVA) gelinkt is aan ethinyloestradiol, maar gemoduleerd wordt door het aanwezige progestatief,
    - sedert de jaren 1950 verminderde het risico op MI en CVA met de pil drastisch dankzij de vermindering van de hoeveelheid ethinyloestradiol (van 150 naar 50, en vervolgens naar 30 en 15mcg),
    - om het risico op flebitis verder te verminderen werden eerst progestatieven van de 2de generatie (levonorgestrel en norgestrel) gesynthetiseerd, daarna deze van de 3de generatie (desogestrel, gestodeen en norgestodeen) : niet steeds met het verhoopte resultaat want deze van de 3de generatie verdubbelen, tegenover deze van de 2de generatie, het risico op flebitis,
    - dit geldt ook voor de pil met drospirenon, een progestatief van de 4de generatie!

* Hartaderbreuk :

De aortawand bestaat uit 3 lagen : een binnenlaag (binnenwand), een tussenlaag en een buitenlaag (buitenwand).

Een aortadissectie komt overeen met een breuk van de binnenwand alleen : het bloed voortgestuwd door de bloeddruk veroorzaakt een ophoping van bloed tegen de tussenlaag met risico op infiltratie tussen de wanden, wat kan leiden tot een breuk van de buitenwand (hartaderbreuk), waarbij een plotse ernstige bloeding ontstaat.

Hoe herkennen :

1. - intense pijn in de borst- en rugstreek, alsof men een vuistslag kreeg, gepaard gaande met ademhalingsmoeilijkheden en bewustzijnverlies...

Uitlokkende factoren :

1. - belangrijkste risicofactor : slecht gecontroleerde arteriële hypertensie, hartritmestoornissen...
  - accidenteel : een trauma (ongeval, val...)

Voorzorgen :

1. - leg het slachtoffer NIET plat op de rug: dat belemmert de ademhaling en belast de bloedcirculatie. Een positie half rechtop of zittend is in dit geval de beste houding.

* Longembolie :

Wordt veroorzaakt door een circulerende bloedklonter die in een longtak geraakt en deze verstopt : het longweefsel wordt dan op die plaats niet meer bevloeid en sterft af.

Als in je been een bloedklonter ontstaat en het bloed niet goed meer doorstroomt, kan het op relatief korte tijd zwellen, rood worden, opgepompt en soms warm aanvoelen. Als de klonter een longembolie veroorzaakt, kan zich dat uiten in kortademigheid of pijn in de borststreek. Maar dat is een moeilijke diagnose, want er zijn een heleboel aandoeningen die kortademigheid tot gevolg hebben.

Hoe herkennen :

1. - brutale en intense pijn in de borst, die wordt verergerd bij het ademen en door hoest, gepaard gaande met ademtekort, bloedspuwen en hartkloppingen...

Uitlokkende factoren :

1. - dikwijls ligt flebitis aan de basis van longembolie, meestal bij bedlegerige patiënten na een chirurgische ingreep. Mensen die een ingreep ondergaan hebben of een hevige infectie doormaken, combineren dus twee risicofactoren: de bloedstolling die opgedreven wordt en het feit dat ze liggen. Mensen die overgewicht hebben, roken en een zittend bestaan leiden, combineren ook een aantal risicofactoren.
  - de bloedklonters ontstaan makkelijker waar het bloed trager stroomt. Vandaar dat stilzitten en -liggen klontervorming bevordert. Je beenspieren bewegen dan immers niet, waardoor het bloed nog minder rondgepompt wordt.
  - daarnaast kan ook een zwangerschap een uitlokkende factor zijn. In die periode verhoogt de productie van bepaalde stollingsfactoren onder invloed van het hormoon oestrogeen om het bloedverlies tijdens de bevalling te beperken. Daardoor is ook tijdens een zwangerschap een licht verhoogd risico op bloedklonters

* Brandwonden :

Doen :

Voor alle brandwonden : onmiddellijk de brandwonde koelen, gedurende minstens 20 minuten onder de kraan (koud water), of bij grote brandwonden onder de douche (lauw water om hypothermie te vermijden).

Verwijder eventueel kleding die niet kleeft aan de huid en bedek de wonde met een vochtig kompres in afwachting van medische verzorging. De hulpdiensten oproepen bij ernstige brandwonden.

Niet doen bij belangrijke brandwonde : (laat dit over aan een arts)

Gebruik geen enkel product op de brandwonde : geen ontsmettingsmiddel, geen zalf, niets.

Verschijnen er brandblaren, laat die dan ongemoeid (zij beschermen de brandwonde en houden haar steriel).

Geef geen pijnstiller, geef ook niets te eten of te drinken vooraleer een arts te raadplegen.

* Gebroken of uitgestoten tand :

Elke minuut telt voor het behoud van de beste kansen op het herinplanten van de tand (ideaal binnen de 20 à 30 minuten).

Werd de tand uitgeduwd, probeer hem dan terug op zijn plaats te duwen. De tand eerst ontsmetten is niet nodig, zorg er alleen voor de wortel niet met de vinger aan te raken. Vervolgens richting tandarts/stomatoloog van dienst of naar de dichtst bijzijnde urgentiedienst.

Is de tand moeilijk terug te plaatsen, vervoer hem dan in gesterileerde melk, of in fysiologisch serum, of zelfs indien het niet anders kan, in speeksel. Hetzelfde geldt voor een afgebroken tandstuk. Vermijd alleszins het dompelen ervan in water, ijs of het droog vervoer (in een zakdoek bv.).

* Uitwendige bloeding :

Plaats het slachtoffer op de rug. Druk de wonde met de handen dicht, maar vermijd direct contact met het bloed van het slachtoffer : gebruik hiervoor wegwerphandschoenen of plaats eerst een stuk proper linnen (hoeft niet steriel te zijn) op de open wonde (gebruik echter nooit watten omdat wattepluisjes zich in de wonde kunnen vastzetten). Blijf de wonde zo hard als nodig toedrukken, tot de hulpdiensten overnemen.

Volstaat het toedrukken van de wonde niet, plaats dan een drukverband (= kompres + band rond het ledemaat : het is geen knevelverband!) terwijl men de wonde toedrukt. Soms is het nodig een tweede drukverband op het eerste aan te brengen.

* Vasovagale syncope (bewustzijnverlies) :

Als je bloeddruk daalt, is het logisch dat je hartslag gaat versnellen om het bloed sneller door je lichaam te pompen. Bij een vasovagale syncope heeft je autonoom zenuwstelsel eigenaardig genoeg de omgekeerde reflex en zorgt het ervoor dat je hartslag ook daalt. Gevolg: je hersenen krijgen te weinig bloed en je wordt bleek, duizelig, soms misselijk en dreigt flauw te vallen. Dat ziet er dus spectaculair en vreselijk uit, maar meestal gaat het over door gewoon even te gaan liggen.

Het is een soort overgevoelig reageren op iets: dat kan zelfs de alcohol van één glas champagne op een receptie zijn of gewoon een onaangename situatie zoals een bloedafname.

Men spreekt van "Flauwvallen", tengevolge van een plotse arteriële bloeddrukdaling (kan uitgelokt worden door vele factoren).

De persoon plat leggen op de rug, terug contact zoeken door met hem praten, door op de wangen te tikken tot het slachtoffer terug bewust wordt. Let op voor eventuele wonden of trauma's.

1. - Indien de persoon niet terug tot bewustzijn komt doch blijft ademen, plaats deze dan in stabiele zijligging om de luchtwegen vrij te houden (zijligpositie met licht opgetrokken knieën, het hoofd licht naar achter, de mond gedraaid naar de grond) en roep de hulpdiensten op (112, 100).

1. - Ademt de persoon niet meer, start dan de reanimatie (hartmassage (door samendrukken van de borstkas) en kunstmatige ademhaling (mond op mond)) totdat de hulpdiensten overnemen of totdat de persoon terug autonoom begint te ademen.

Reanimatie : alternerend 30 maal de borstkas samendrukken (in 18 seconden) en 2 insufflaties (in 3 seconden). van zodra de persoon begint te ademen, haar in stabiele zijligging plaatsen.

* Intoxicatie, allergie :

Indien het contact met het product (medicament, onderhoudsproduct, plant, voedingsallergeen...) geen ernstige gevolgen uitlokt, neem dan contact op met het antigifcentrum (070 245 245) en geef een precieze beschrijving van wat er gebeurde en geef de naam van het product door. Het centrum zal precieze gegevens verlenen over de te volgen procedure.

Heeft het slachtoffer een gevaarlijk goedje ingeslikt, is het NIET aanbevolen te doen braken of melk te doen drinken (melk is geen antidoot). Wacht op de instructies van het antigifcentrum.

Indien het schadelijk product echter brandwonden op de huid of in de mond heeft veroorzaakt, of indien vitale lichaamsfuncties in gedrang komen (bewustzijn, ademhaling...), dienen de hulpdiensten verwittigd (112, 100).

* Quincke oedeem of angioneurotisch oedeem :

Het angioneurotisch oedeem is een allergische reactie gekenmerkt door huiduitslag en onderhuids oedeem. De reactie wordt veroorzaakt door de inname van voedsel, een insectenbeet of de inname van medicamenten. Soms is de oorzaak onbekend.

Symptomen : roze of bleekrode zwelling, geen jeuk, maar een intens brandend gevoel en ademhalingsmoeilijkheden (min of meer uitgesproken volgens de ernst en de plaats van het oedeem : vooral de keel en het strottenhoofd) maar ook de oogleden.

Bij aantasting van de keel met risico op verstikking door glottisoedeem, kan een angioneurotisch oedeem ernstige gevolgen hebben zoals hartstilstand, vooral bij plots falen van de bloedsomloop of verstikking (ernstige tot fatale ademhalingsproblemen).

* Elektrocutie :

Om zelf niet geëlektrocuteerd te raken, dient eerst de betrokken schakelaar afgezet of dient de elektrische stroom direct aan de meter uitgeschakeld. Is dit niet mogelijk, maak dan gebruik van een niet geleidend voorwerp (borstelstok in hout of plastiek, plank...) om het slachtoffer van de stroombron te verwijderen.

Behandel vervolgens zoals bij een vasovagale syncope.

Opgelet : elektrocutie kan interne (onzichtbare) schade toebrengen. Een medische controle is dus verplicht. Ook kunnen tot 48 uren na de elektrocutie ernstige nawerkingen optreden (tot zelfs hartstilstand), ook al voelt het slachtoffer zich ondertussen beter.

* Afgesneden vinger :

Probeer dat het slachtoffer niet beseft dat een vingerstuk werd afgesneden, en tracht haar gerust te stellen.

1. - Bloedt de resterende stomp erg : druk de wonde toe zoals bij een uitwendige bloeding.

1. - Plaats het stukje vinger in een proper en waterdicht zakje (type diepvrieszakje) en plaats dit goed gesloten zakje in een ander zakje dat water en ijsblokjes bevat.

Opgelet : het stukje vinger mag niet bevriezen en mag niet met water in aanraking komen (ideale temperatuur : 4°C).

Roep de hulpdiensten op (112 of 100), en maak duidelijk dat het een afgesneden vinger betreft, zo worden er onmiddellijk gepaste maatregelen getroffen. Probeer niet zelf het slachtoffer naar de urgentiediensten te brengen, want de tijd telt : de bacteriële proliferatie wacht niet en bemoeilijkt elke ingreep (en maakt die zelfs onmogelijk na 6 uren). Door de hulpdiensten op te roepen wordt het slachtoffer direct onder handen genomen bij zijn aankomst in het ziekenhuis.

* Verstikking :

Hoest iemand omdat hij wat voedsel of een klein voorwerp verkeerd inslikte, doe de persoon dan voort hoesten tot het voorwerp dat gekneld zat wordt uitgespuwd.

Kan het slachtoffer echter niet meer praten, hoesten of ademen, dan is de obstructie stevig. Twee te alterneren acties worden aanbevolen :

1. 1. droog kloppen met de vlakke hand op het bovenste gedeelte van de rug : vraag de persoon wat vooruit te buigen, sla met een vlakke hand tussen de 2 schouderbladen.

1. 1. Heimlichmaneuver : zich achter het slachtoffer plaatsen, de linker- of rechtervuist plaatsen juist boven de navel. De andere hand op de vuist plaatsen. Met de twee handen samen kort en krachtig de vuist in de buik en licht omhoog drukken (kan enkel bij slachtoffers ouder dan 1 jaar). Nooit toepassen op slachtoffers die nog kunnen hoesten, ademen of spreken. Bij zwangere vrouwen de handen thv het sternum plaatsen en kort en stevig drukken op de borst ipv op de buik.

Wissel 5 droge kloppen af met 5 korte stevige drukbewegingen gedurende 1 minuut. Helpt dit niet, roep dan de hulpdiensten op (112 of 100).

Noot : het Heimlichmaneuver is nogal hevig. Een medische controle is dan ook aangewezen om zeker te zijn dat geen inwendig letsel werd veroorzaakt.

* Sepsis :

Sepsis is een ernstige vorm van bloedvergiftiging. Ziektekiemen komen in de bloedbaan terecht en de immuunreactie die daarop volgt, loopt uit de hand. Bij een sepsis reageert je lichaam heel heftig op een bacterie, virus, parasiet of schimmel.

Herken de symptomen van sepsis :

Slaperigheid, suf, flauwvallen, verward, onduidelijke spraak
Extreme rillingen, rilkoorts of pijn (zoveel dat je denkt te zullen sterven)
Plas blijft een hele dag uit
Snelle hartslag, lage bloeddruk
Ademhalingsmoeilijkheden
Stippen/vlekken op huid, lippen, tong : roodpaars, blauw of paars

Neem direct contact op met uw huisarts/spoeddienst. Een sepsis kan levensbedreigend zijn. Het is maar een kwestie van uren voordat er onherroepelijke orgaanschade is aangericht. Hoe sneller we starten met de therapie, hoe beter patiënten het stellen. Snel reageren kan de kans op overlijden en complicaties met tientallen procenten verminderen. Weinig mensen weten dat sepsis zo’n gevaarlijke ziekte is die in sommige gevallen kan leiden tot onherroepelijke schade aan het lichaam, tot amputaties van ledematen toe.

* Neusbloeding :

Alhoewel een neusbloeding banaal schijnt kan soms een alerte houding nodig zijn.

Medische tussenkomst is nodig bij :

1. - de bloeding die bilateraal (door beide neusgaten) of via de keelholde gebeurt
  - frequente overvloedige bloedingen
  - bloeding die langer dan 10 minuten duurt
  - een patiënt behandeld met anticoagulantia

Doen :

Ingeval van ernstige neusbloeding (epistaxis) : de neuskanalen toenijpen juist onder het neusbeentje en een arts verwittigen. Ernstige epistaxis kan een wijzen op een hersenbloeding.

Hulp bieden ... en dan?

Hoe beheert men best deze toch wel extreme ervaringen ?

Zoals bij de vertering, moeten beleefde ervaringen bewerkt en vervolgens verwerkt worden. Dat vraagt soms veel energie. Hierdoor treden soms concentratie- en slaapproblemen op. Men mag niet vergeten dat deze symptomen eigen zijn aan het verwerkingsproces : zij wijzen erop dat het verwerkingsproces moeilijk verloopt. Deze reacties zijn dus normaal na zo'n ervaring, zonder dat ze daarom een handicap moeten vormen.

Praten over hoe de interventie werd beleefd, deze delen met anderen kan helpen. Hulpverleners onderling, de omgeving, de familie, en indien nodig een psycholoog, kunnen bijdragen tot het vlot krijgen van het verwerkingsproces.

Voortekenen :

De 9 belangrijkste gezondheidsindicatoren :

- Insulinegehalte (bloed) : moet lager zijn dan 3 (max. 5) : hoger wijst op insulinersistentie
- glucosegehalte (bloed) : moet lager zijn dan 110mg/dl : hoger wijst op (pre)diabetes?
- HDL/Totaal cholesterol ratio (bloed) : moet hoger zijn dan 24%
- Triglyceriden/HDL (bloed) : moet lager zijn dan 2
- Ferritine serumgehalte (dragermolecule voor ijzer) (bloed) : tussen 20 en 60ng/ml (max. 80)
- Urinezuurgehalte (bloed) : < 3.5mg/dl (vrouw), < 4mg/dl (man)
- Vitamine D (bloed) : 50-70ng/ml

- % Vetmassa : 25-31% (vrouw), 18-24% (man) : hoger wijst op obesitas
- Taille omtrek : < 80cm (vrouw) ; < 94cm (man) : hoger wijst op overgewicht ; hoger dan 88, resp. 102 wijst op obesitas

Andere belangrijke gezondheidsparameters worden hieruit afgeleid : BMI, hypertensie, cardiovasculaire aandoeningen, diabetes...

Onvrijwillig gewichtsverlies :

Duidelijke oorzaken :

1. - depressie na een overlijden, na een scheiding
  - intense stress met een slechte onevenwichtige voeding
  - tekort aan slaap
  - eenzaamheid
  - volgen van een vegetarisch dieet
  - gastro-enteritis
  - infectie veroorzaakt door parasieten
  - ernstige pijn
  - ...

Mogelijke oorzaken :

1. - onaangepaste voeding (bejaarden)
  - aandoeningen zoals nier- en hartinsufficiëntie, diabetes, schildklierproblemen...
  - kanker, vooral long-, darm-, maag- en bloedkanker...
  - ...

Gaat het gewichtsverlies gepaard met vermoeidheid, bloed in de stoelgang, buikpijnen, koorts of verlies van eetlust dan is dringend medisch advies noodzakelijk.

In elk geval is een gebrek aan gewichtstoename bij kinderen steeds te beschouwen als een onrustwekkend feit, dat speciale aandacht vereist.

Abnormale stoelgang :

De aanwezigheid van bloed in de stoelgang is steeds alarmerend.

Nochtans bestaan meerdere oorzaken :

1. - hemorroïden
  - gastro-intestinale bloeding (zweer, polypen, inflammatoire darmaandoening...)

Een inwendige en aanhoudende bloeding kan uiteindelijk leiden tot anemie, gekenmerkt door zwakte, vermoeidheid, en bleekheid.

Diabetes :

Het ongebruikt suiker in overmaat in het bloed (hyperglykemie - diabetes) moet geëlimineerd worden wat een bijkomende belasting betekent voor de nieren.

Deze verhoogde werkdruk voor de nieren veroorzaakt :

1. - veelvuldig plassen (polurie), en dus
  - permanente dorst en
  - onverklaarbaar gewichtsverlies ondanks een normale eetlust

Dikwijls wordt de patiënt door zijn omgeving ervaren als agressiever dan gewoonlijk...

Niet gecontroleerde diabetes veroorzaakt complicaties door de constant verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglykemie) : het cardiovasculair risico verhoogt duidelijk en de ontaarding van de kleine bloedvaten die de retina, de nieren en de voeten bevloeien kan onherstelbare schade veroorzaken.

Koorts :

Koorts is geen ziekte maar een signaal dat wijst op een verdedigingsreactie van het organisme tegen een infectie. Koorts verhoogt de resistentie van het organisme door het milieu minder aantrekkelijk te maken voor bacteriën of virussen. Koorts en zwelling zorgen voor een betere doorbloeding en opruiming van afvalstoffen en toxines.

Koorts moet gerespecteerd worden en dient pas bestreden wanneer het optreedt bij kwetsbare individuen (baby's < 3 maanden, bejaarden), wanneer hoger dan 39°C, lang aanhoudt of indien samen met andere symptomen als braken, buikpijnen, branderig gevoel bij plassen, nekstijfheid, slaperigheid... In al deze gevallen is een medische tussenkomst dringend.

De associatie koorts + braken + hoofdpijn + nekstijfheid + huiduitslag kan wijzen op meningitis.

Koorts optredend bij/na een exotische vakantie kan het gevolg zijn van een bacteriële, virale of parasitaire infectie (Instituut voor Tropische Geneeskunde : www.itg.be)

Of nog :

- hoest, buiten adem of moeilijke ademhaling ---> astma ?
- erge unilaterale rugpijn, uitstralend naar de genitaliën, met bloed in de urine + koorts ---> nierstenen ?
- erge lage pijn thv de maag + braakneigingen (zonder bloed) + normale huidskleur + normale stoelgang ---> galstenen ?
- elke buikpijn die langer dan 12u aanhoudt ---> appendicitis ? ulcera ? eileiderontsteking ?
- frequente plasdrang met branderig gevoel bij het plassen ---> infectie van de urine-wegen ?
- wit verlies + jeuk ---> vaginale schimmelinfectie ?
- waas voor de ogen, bejaarde persoon ---> cataract?
- schoonheidsvlekje waarvan de vorm, de rand, de kleur, de diameter en het uitzicht verandert ---> steeds verdacht!
- gezwollen, pijnlijke en warme borst + griepsymptomen, vrouw die de borst geeft ---> mastitis ?
- ...

Praktisch :

Ban de risico's :

Hoe meer risicofactoren, hoe groter het gevaar :

- verhoogde cholesterolspiegel : > 240mg/dl : 2 x hogere kans op MI indien samen met andere risicofactoren
- verhoogde bloeddruk (BD) : hoge bloeddruk is de voornaamste oorzaak van CVA
- roken : is de voornaamste omkeerbare risicofactor voor een MI
- overgewicht : verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, verhoogde BD en diabetes
- hyperglykemie : kan leiden tot diabetes dat het hart en de bloedvaten aantast
- leeftijd :
- - 90% van de slachtoffers vóór 50 jaar zijn mannen
  - na de menopauze maken de vrouwen een inhaalbeweging
- eenzaamheid, pessimisme, negatieve stress ...
- familiale antecedenten van hartpathologie : verhoogd risico! Of een reden te meer om actie te ondernemen.

Hoe meer actie, hoe lager het gevaar :

- gezonde en evenwichtige voeding arm aan verzadigde vetten en snelle suikers maar rijk aan vezels en antioxidantia (vers)
- vanaf 50 jaar : regelmatige controle van de cholesterolwaarden en triglyceriden, van de BD...
- stop met roken : NU
- vermijd overgewicht of doe er iets aan
- bewegen, bewegen, bewegen : houdt het hart, het gehele organisme én de geest gezond
- stressbeheersing, relaxatie, optimisme, sociaal leven... : troeven voor een lang leven

Wanneer de gezondheidstherapeut een situatie als voldoende verdacht inschat en een medisch advies zich opdringt, moet de patiënt ervan worden overtuigd zichzelf te bevragen naar het begin, de frequentie en de intensiteit van de symptomen alsook naar een of andere verandering in zijn levensstijl (voeding, medicatie, familiaal, sociaal en beroepsleven...) om zo aanwijzingen te ontdekken die de taak van de behandelende arts kunnen vergemakkelijken.

De gezondheidstherapeut zou ook systematisch moeten ruimte en tijd reserveren voor het doelbewust bewerken van de patiënt ivm zijn dieet en zijn levensstijl : stoppen met roken, zelfcontrole van de bloeddruk, van de glykemie, noodzaak van vaginale uitstrijkjes, van borstonderzoek, correctie van voedingsgewoonten, van tekort aan beweging, van verkeerde ademhaling, van stressbeheer... (= soort van coaching).

De levensstijl in verband brengen met een aandoening waaraan de patiënt lijdt kan duidelijk helpen bij het veranderen van zijn manier van leven. Regelmatig een balans opmaken kan de patiënt stimuleren, indien de nadruk wordt gelegd op de vooruitgang, de verbetering en het welzijn die deze begeleiding heeft bijgebracht (rol als acteur in de gezondheidszorg).

Zie ook : "Nutritionele therapie".